توان‌مندسازی فلسفه از برنامه‌های پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامی

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، ابراهیم علی‌پور عضو هیئت علمی و رئیس پژوهشکده فلسفه و کلام پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در گفتگویی، درباره پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامی و نحوه عملکرد آن توضیحاتی داد که در ادامه می آید:

علی‌پور تشریح کرد: پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامی وابسته به پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به منظور تبیین و معرفی آموزه‌های نظری اسلام با رویکرد عقلی ـ نقلی، بازشناسی و بازسازی میراث فلسفی و کلامی و پاسخ‌گویی به شبهات فکری، در سال ۱۳۷۳ تأسیس گردید. درسال‌های اخیر علاوه بر پژوهش در موضوعات فکری روز، میراث غنی متفکران مسلمان و کاربست روش‌های نوین پژوهشی در عرصه علوم اسلامی جهت غنابخشی به مطالعات بنیادی چندین طرح بزرگ پژوهشی نظیر «اندیشه نامه کلامی متکلمان شیعه» را به اجرا گذاشته است.

هم‌چنین توجه به حوزه‌های مهم فکری و کاربردی و مورد نیاز مانند «فلسفه اخلاق»، «فلسفه نفس» و نیز انجام مطالعات تطبیقی در عرصه «دین و عقل» و «دین و دانش‌های زبانی». از برنامه‌های برجسته این پژوهشکده به شمار می‌آید. بررسی و توان‌مندسازی فلسفه اسلامی و برقراری ربط و نسبت آن با نیازهای اجتماعی،  سیاسی و نیز نوسازی علم کلام شیعه به منظور حضور فعال‌تر در مواجهه با اندیشه‌های رقیب، از جمله محورهای مورد توجه در برنامه‌های حال و آینده است.

معرفی گروه‌های  پژوهشی و کارنامه فعالیت‏ها

وی گفت: در حال حاضر، در پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامی سه گروه پژوهشی فعال وجود دارد که عبارتند از : گروه فلسفه، گروه کلام اسلامى و گروه فلسفه اخلاق.

رئیس پژوهشکده فلسفه و کلام، تبیین کرد: ساختار فعالیت‏‌هاى پژوهشى در هریک از گروه‏ها به سه صورت نظام یافته است.

بخش اول فعالیت‏‌ها به طور معمول در قالب «تک‌نگاریها» صورت می‌پذیرد. منظوراز تک‌نگاریها پژوهش‏‌هایی هستنند که محققان در موضوعات مستقل متناسب با اهداف پژوهشکده و نیازهاى فکرى جامعه به صورت انفرادى انجام می‌دهند. اما در سال‌‏هاى اخیر فعالیت‏‌هاى علمى و پژوهشى به سمت کارهاى بلندمدت و جمعى انجام می‌پذیرد و بخش اعظم فعالیت‏‌ها در قالب طرح‏‌هاى کلان با عنوان «کلان‏‌طرح» پی‌گرفته می‌شود و یکى از اولویت‏‌هاى تصویب طرح‏‌هاى پیشنهادى نیز هم‌سویى آنها با کلان‌طرح‌‏ها است.

کلان‌‌طرح‌‏ها پژوهش‏‌هایى هستند که گروهى از محققان، در محور یک موضوع کلان صورت می‌دهند. کلان‌‌طرح‌‌ها گنجایش کارهاى متنوع و مختلف پژوهش از قبیل تألیف، ترجمه، تدوین، مجموعه مقالات، نشست‏‌هاى علمى و… را دارند و با هدف تحقیق بنیادین و روزآمد جهت پربارتر کردن میراث فکرى و فرهنگى موجودو نظریه‏‌پردازى و پیش‏برد علوم به همراه کشف و فعلیت بخشیدن به استعدادهاى نهفته محققان و ارتقای سطح کیفى معلومات آنان و ایجاد شور و نشاط علمى در حوزه تحقیق و پژوهش طراحى و اجرا مى‏‌شوند.و دیگرصورت فعالیت‏‌ها «نشست‏‌ها و گفتگوهایى» هستند که درباره برخى موضوعات کلان برگزار شده و محصولات آنها به صورت مجموعه گفت‏گوهایی به چاپ مى‏‌رسد.

تک‌نگاریها پژوهش‏‌هایی هستنند که محققان در موضوعات مستقل متناسب با اهداف پژوهشکده و نیازهاى فکرى جامعه به صورت انفرادى انجام می‌دهند.

معرفی گروه‌ها و فعالیت‌های آنها

علی‌پور درباره گروه فلسفه گفت: فلسفه، به عنوان یکى از مؤلفه‏‌هاى تمدن بشرى، از همان قرون اولیه در تمدن اسلامى حضورى پررنگ داشته است و به عنوان شاخه‏‌اى از معرفت که با روش عقلى در جست‌وجوی حقیقت است، در جهان اسلام متناسب با شرایط و اوضاع جامعه اسلامى، به شکل فلسفه اسلامى در آمده و اکنون بخشى از سنت فکرى ـ فرهنگى تمدن اسلامى را تشکیل مى‏‌دهد. گروه فلسفه پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامى، با توجه و تمرکز به اینکه پیشرفت هر فرهنگ و تمدنى بدون توجه به میراث سنتى آن و بهره‏‌گیرى از نوآورى‏‌ها و پیشرفت‏‌هاى دیگران امکان‏‌پذیر نیست، در دو حوزه فلسفه اسلامى و فلسفه غرب فعالیت مى‏‌کند.

این گروه با اجراى طرح‏‌هاى پژوهشى در حوزه فلسفه اسلامى در صدد پرتوافکنى و احیاى میراث فکرى فیلسوفان مسلمان است. بررسى زوایاى تاریک و روشن کردن لوازم دیدگاه‏‌ها، بسط و اصلاح نظریه‌های مطرح در فلسفه اسلامى از مهم‏ترین اهداف گروه فلسفه است. در حوزه فلسفه غرب نیز با بررسى حاصل قرن‏‌ها تلاش فیلسوفان مغرب زمین مى‏‌توان از نکات مثبت بهره برد و نکات منفى را نقد کرد. افزون بر این، با مقایسه سنت‏‌هاى فلسفى اسلامى و غربى مى‏‌توان نقاط قوت و ضعف هر یک را آشکار کرد و به افق‌های جدیدی دست یافت و سپس در جهت پیش‌برد تمدن اسلامى کوشید.

وی با معرفی فعالیت‌های گروه کلام اسلامی گفت: علم کلام، از مجموعه مباحثى است که با روش عقلى و نقلى به تنظیم و تبیین آموزه‏‌هاى دینى و دفع شبهات مى‏‌پردازد. در این راستا گروه کلام اسلامى پژوهشکده، بررسى مکتب‌های کلامى و اندیشه‏‌هاى متکلمان مختلف و بازخوانى مجدد آنها، یافتن پاسخ‏‌هاى تازه و دفع شبهات جدید را در برنامه‏‌ریزى‏‌هاى خود گنجانده است. این گروه در عین حال که به میراث کلامى گذشته اهتمام ویژه دارد، براى مباحث فلسفه دین نیز جایگاه مهمى قائل است.

وی افزود: در حال حاضر، دو طرح کلان «اندیشه‌‏نامه متکلمان شیعه» و «عقل و دین» را در دست انجام دارد که اهداف و برنامه‌های آنها در ادامه بیان خواهد شد. در کنار این کلان‏‌طرح‏‌ها، تک‌نگارى‏‌هایى در موضوعات مختلف نیز در گروه کلام در دست انجام است که برخى از آنها پروژه‏‌هاى ناتمام گذشته هستند که مراحل نهایى خود را طى مى‏‌کنند و برخى نیز به جهت اهمیت موضوع در دستور کار قرار گرفته‏‌اند. از دیگر برنامه‏‌هاى مورد اهتمام گروه کلام برگزارى نشست‏هاى علمى و استفاده از صاحب‏‌نظران در بررسى موضوعات مختلف است.

گروه کلام اسلامى، بررسى مکتب‌های کلامى و اندیشه‏‌هاى متکلمان مختلف، یافتن پاسخ‏‌هاى تازه و دفع شبهات جدید را در برنامه‏‌ریزى‏‌هاى خود گنجانده است.

رئیس پژوهشکده فلسفه در تشریح گروه فلسفه اخلاق گفت: درک عمومى ما از اخلاق، آن بخش از قواعدى را برمى‏‌تابد که رفتارهاى ما را هدایت مى‏‌کنند؛ اما اندیشه‌ورزى و تدقیق نظر در این بخش از حوزه انسانى، مباحث پیچیده‏‌اى را شامل مى‏‌شود که حجم زیادى از پژوهش‌هاى فلسفى و نظرى را به خود اختصاص داده است. نظر به اهمیت مسئله اخلاق در زندگى انسان و گستردگى مباحث نظرى این حوزه در بخش‏‌هاى مختلف اخلاق هنجارى و فراخلاق، به ویژه اهمیت حوزه اخلاق کاربردى، پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامى نیز با تشکیل گروه فلسفه اخلاق، پى‏‌گیر پژوهش‏‌هاى محققانه در این موضوع است و تلاش می‌کند با پرداختن به مسائل عمده اخلاقى، تعریف برنامه‏ هاى کلان پژوهشى، تشکیل حلقه‏ هاى علمى، برگزارى نشست‏‌ها و نشر آثار پژوهشى و معتبر، به‌غنای پژوهش‌های اسلامى در حوزه اخلاق همت گمارد. در حال حاضر کلان‌طرح «نظریه اخلاق» فعال است و در آینده‌ای نه‌چندان دور طرح کلان «اخلاق مرگ و زندگی» در حوزه اخلاق کاربردی و معرفت‌شناسی اخلاق در حوزه فرا اخلاق به اجرا در خواهد آمد.

انتهای پیام/