تفسیر وحی بدون چارچوب عقلی امکان‌پذیر نیست

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، نشست رونمایی از کتاب «جایگاه وحی در فلسفه سیاسی» با حضور حجت الاسلام احمدرضا یزدانی مقدم مولف کتاب، عبدالله نصری و حجت الاسلام ابوالفضل کیاشمشکی منتقدان کتاب، عصر روز گذشته  24 اردیبهشت ماه در فرهنگسرای اندیشه برگزار شد.

یزدانی مقدم در ابتدای این جلسه با اشاره به تعریف فلسفه سیاسی از نگاه فارابی گفت: فلسفه سیاسی از منظر فارابی به معنای علم به موجودات سیاسی به مقدار طاقت انسانی با مقیاس و برهان است. موجودات سیاسی اجتماع، حکومت و قانون هستند.

وی افزود: اینکه ما فلسفه سیاسی را در سنت اسلامی بر اساس وحی بازخوانی کنیم به ارائه تفسیر جدید از مبادی آرای اهل مدینه کمک زیادی کرد.

ابوعلی سینا می گوید وحی دارای حقایقی است که پیامبر نمی تواند آن طور که هست آن را بیان کند و به نحوی وحی را مطرح می کند که مردم تفسیری از حقایق پیدا کنند

وی ادامه داد: وحی در فلسفه سیاسی دارای اهمیت است و از نظر فارابی پیامبر (ص) هنگامی که سخن می گوید با زبان وحی و مثالات و متناسب با شرایط فرهنگی حرف می زند. شخصی که با این زبان سخن می گوید فیلسوف است و مطالبی که به زبان مردم بیان می کند دارای محاسبات و قواعد عقلی است. در نتیجه برای تحلیل وحی باید آن را  در چارچوب عقلی تحلیل کنیم و این امکانات فراوانی برای فلسفه اسلامی و تفسیر وحی فراهم می کند.

یزدانی در ادامه گفت: ابوعلی سینا می گوید وحی دارای حقایقی است که پیامبر نمی تواند آن طور که هست آن را بیان کند و به نحوی وحی را مطرح می کند که مردم تفسیری از حقایق پیدا کنند. پیامبر نشانه هایی در گفتارش قرار می دهد تا انسان های عقل ورز بر اساس قرائن از ظرائف گفتار پیامبر پی به حقیقت گفتار پیامبر ببرند. با این بیان ابن سینا و فارابی، شناخت وحی و دین الهی و فلسفه تشریع و حقایقی که پیامبر (ص) مطرح کرده نیازمند این است که دین در چارچوب عقلی تبیین شود.

علامه طباطبایی معتقد است که ما عقل، شهود و وحی داریم اما آنچه که با آن درباره شهود داوری می کنیم، عقل است و اگر عقل را کنار بگذاریم وحی را نمی توانیم بفهمیم

این نویسنده بیان کرد: در فلسفه سیاسی ما بدین جهت که با زبان فیلسوفان سیاسی آشنایی وجود نداشته است، پنداشته می شود که فیلسوفان سیاسی فلسفه سیاسی را بر اساس دین تبیین می کرده اند در حالیکه این مساله برعکس بوده است.

تفسیر وحی بدون چارچوب عقلی امکانپذیر نیست

یزدانی مقدم ادامه داد: تفسیر وحی بدون چارچوب عقلی امکانپذیر نیست و این کار را فیلسوفان انجام داده اند. علامه طباطبایی معتقد است که ما عقل، شهود و وحی داریم اما آنچه که با آن درباره شهود داوری می کنیم، عقل است و اگر عقل را کنار بگذاریم وحی را نمی توانیم بفهمیم.

وی با بیان اینکه فارابی نظریه های متعددی درباره وحی دارد، گفت: ما انسان های عادی یک نوع فهم از وحی داریم اما دریافت های عقلی از وحی را افرادی مانند ابوعلی سینا دارند و این حقیقت آن چنان آنها را تحت تاثیر قرار داده که بوعلی سینا بسیار درباره آن تحقیق کرده و از آن استفاده کرده است.

یزدانی مقدم اضافه کرد: ابن سینا در هر جایی که وحی را مطرح کرده به آیه قرآن هم استناد کرده است و شیخ اشراق هم در بحث وحی به آیات و روایات استناد داشته است. همان طور که آنان وحی را در چارچوب عقلی استناد می کنند وحی هم آنها را تحت تاثیر قرار داده است.

وی در ادامه گفت: ظاهر فلسفه این طور است که ما فارابی را می خوانیم اما در واقع این فارابی است که ناظر به مسائل جمهوری اسلامی است و ریاست و قانون گذاری را مطرح می کند. ما می توانیم مسائل موجود در کشور را دریابیم و ببینیم فارابی چه راه حل هایی برای ما دارد.

این نویسنده با اشاره به کتاب «جایگاه وحی در فلسفه سیاسی» گفت: در این کتاب این موضوع که چگونه در اندیشه فیلسوفان اجتماع مبناست و این اجتماع است که برای حکومت تعیین کننده می شود، آورده شده است.

ما به فهم وحیانی خود جهالت داریم

وی با اشاره به اینکه ما به فهم وحیانی خود جهالت داریم، افزود: وحی مقاصد عالی دارد. پیامبر در شرایط خاصی مسائلی را مطرح کرده و هرچه گفته دارای حقیقت است که باید ما در زمان خودمان ایده آل های پیامبر را پیاده کنیم.

در ادامه این نشست عبدالله نصری گفت: ما در وحی چندین مساله داریم از جمله ضرورت وحی، کیفیت نزول وحی، محتوای وحی و مرتبه و مقام نبی. مولف در نگارش کتاب تلاش بسیاری کرده و منابع و ماخذ زیادی را دیده و مطالعه کرده است اما من انتظار داشتم اندیشه های پنج فیلسوفی که در این کتاب مطرح کرده را با تقسیم ضرورت وحی، کیفیت وحی، محتوای وحی و رتبه نبی بررسی کند.

وی افزود: معتقدم در بحث از محتوای وحی نسبت به مضامین وحی با اندیشه سیاسی پرداخته می شد و اینکه آیا اندیشه سیاسی فیلسوفان برخواسته از وحی است یا خیر؟ اگر برخواسته از وحی است آیا می توانیم بگوییم که فلسفه است؟ یا اینکه فیلسوفان می خواهند آنچه که در دین آمده و جنبه وحیانی دارد را تبیین فلسفی کنند؟ در این کتاب انتظار می رفت که این موضوعات از یکدیگر تفکیک شوند. اگر تدوین این کتاب بر این اساس پیش می رفت، ارزش کار مولف را بیشتر نشان می داد.

نصری اضافه کرد: من انتظار داشتم بعضی از نقل قول ها در کتاب بیان می شد. در بسیاری از موارد به منابع و ماخذ ها ارجاع داده شده است اما نقل قول ها اگر بیان می شد به اهمیت کار می افزایید. ضمن اینکه در کتاب سرگردانی وجود دارد و من امیدوارم در چاپ مجدد مقدمه و موخره ای برای کتاب بیان شود.

وحی در چارچوب فلسفه دینی تفسیر می شود

وی با طرح این سوال که آیا ما باید توجه کنیم که فیلسوفان وحی را در چارچوب فلسفه سیاسی مطرح کرده اند، گفت: برای جواب دادن به این سوال باید ببینیم که آیا باید ضرورت وحی را مطرح کنیم یا محتوا و مضامین را؟ اگر این تفکیک صورت نگیرد تصور می شود که وحی فقط در چارچوب فلسفه سیاسی تفسیر می شود در حالیکه باید گفت وحی در چارچوب فلسفه دینی تفسیر می شود.

نصری اظهار کرد: اگر عنوان کلی تر مانند اندیشه سیاسی را درباره فیلسوفان مطرح کنیم می توانیم حوزه های مختلفی را در نظر بگیریم اما اگر فقط چارچوب فلسفه سیاسی درنظر گرفته شود، باید ببینیم کجا درباره فلسفه سیاسی سخن گفته شده است که این کافی نیست.

وی ادامه داد: مولف کتاب  «جایگاه وحی در فلسفه سیاسی» بر بعضی موضوعات سیاسی تکیه کرده که باید این موضوعات از هم تفکیک می شدند. مباحث انسان شناسی می تواند در مبانی فلسفه سیاسی قرار گیرد و این در حالی است که موضوعات باید تفکیک شوند تا خواننده با مسائل مختلف درگیر نشود.

نصری با بیان اینکه ما نمی توانیم صرفا با اندیشه های گذشتگان پاسخ مسائل امروز را بدهیم، گفت: پرسش هایی که در اندیشه گذشتگان مطرح می شود با پرسش های امروز متفاوت هستند. زمانی که مشروطیت در ایران اتفاق افتاد، دولت مدرن شکل گرفت و پرسش های جدید مطرح گردید. ما نمی خواهیم میراث گذشتگان را نادیده بگیریم بلکه باید آنها را بازخوانی کنیم و اهمیت آن را برای نسل امروز نشان دهیم اما در این زمینه نباید مبالغه صورت بگیرد.

ما با مطالعه آرای فارابی به گذشته سیر می کنیم اما من معتقدم باید آرای ملاصدرا و فارابی را به زمان حال آورد و برای حل مسائل امروزی از جمله مسائل فلسفه سیاسی از آنها کمک گرفت

ابوالفضل کیاشمشکی دیگر منتقد این نشست بود. وی با اشاره به کتاب «جایگاه وحی در فلسفه سیاسی» گفت: موضوع این کتاب موضوع خوبی است و ما منابع زیادی در این موضوع نداریم. باید در این مورد کارهای دیگری انجام شود تا مقدمه ای برای کارهای دیگر باشد.

وی ادامه داد: ما در مطالعه دیدگاه های گذشته در حوزه اندیشه از جمله فلسفه باید یکی از دو روش را به کار گرفت. اول اینکه یا باید به گذشته برویم و آن اندیشه را در گذشته ببینیم  و دوم اینکه آن اندیشه را به زمان حال آورده و آن را تعبیر و تفسیر کنیم.

کیاشمشکی افزود: کتاب «جایگاه وحی در فلسفه سیاسی» ما را به گذشته برده و با آرای فیلسوفان آشنا می کند. ما با مطالعه آرای فارابی به گذشته سیر می کنیم اما من معتقدم باید آرای ملاصدرا و فارابی را به زمان حال آورد و برای حل مسائل امروزی از جمله مسائل فلسفه سیاسی از آنها کمک گرفت. اما نمی توان این انتظار را از کتاب داشت و نقطه ضعف کتاب به نظر همین مساله است.

وی بیان کرد: برای رسیدن به این هدف جای مباحث معرفت شناسی را خالی می بینم. در معرفت شناسی منابع معرفت دارای اهمیت هستند. این منابع شامل حس، درون نگری و عقل می شوند. این منابع به ما کمک می کنند تا بفهمیم چرا فارابی مباحث را اینگونه تجزیه و تحلیل می کرده است. در این زمینه ساختار معرفت هم دارای اهمیت است زیرا فارابی و ابوعلی سینا مبناگرا هستند اما ملاصدرا علم حضوری را مبنا قرار می دهد.

در پایان این نشست کتاب «جایگاه وحی در فلسفه سیاسی» که توسط پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی منتشر شده است، رونمایی شد.

انتهای پیام/