تراز هزینه در عرصه فرهنگ و سیاست

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، متن زیر یادداشتی است از حجت الاسلام والمسلمین دکتر داوود مهدوی زادگان عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی گه در ادامه از نظر شما می گذرد:

برداشت رایج درباره هزینه و فایده آن است که  این دو رابطه معکوس با هم دارند ؛ یعنی هر قدر هزینه کم تر شود، فایده بیشتر می شود. مثلاً در یک کار تولیدی پرهزینه گفته می شود که این کار نمی ارزد یا پر سود نیست. چون پر هزینه است. این اصل در امور اقتصادی کاملاً درست است. سرمایه گزار  اقتصادی سرمایه اش را در جایی به کار می اندازد که با کمترین هزینه، بیشترین سود نصیب او شود.

اما آیا می توان گفت که همین معادله ( نسبت معکوس هزینه و فایده ) در دیگر حوزه های فرهنگی و اجتماعی و سیاسی نیز درست است. یعنی گفته شود وقتی کار فرهنگی یا اجتماعی یا سیاسی پر فایده است که کم هزینه باشد. در اینجا برای روشنتر شدن بحث، دو مثال می آورم. البته این دو مثال فارغ از فرض وجود حاکمیت سیاسی بیان می شود ؛ یعنی ما هستیم و ملت.

مثال اول

ما در فضای مجازی خصوصاً مشاهده می کنیم که برخی افراد و گروه ها به راحتی دروغ و تهمت و شایعه تولید می کنند. مفهوم به راحتی، اشاره به همان هزینه است. اینگونه کانال ها بخاطر دروغ پراکنی و تهمت زنی هایشان هزینه چندانی پرداخت نمی کنند. اما هزینه عبارت از اعتبار و حیثیت کار فرهنگی است که می کنند. یعنی بخاطر دروغ و تهمتی که به نحو سازمان یافته نشر می دهند، چیزی از اعتبار و حیثیت آنان کم نمی شود و منزلت فرهنگی شان مخدوش و کم اعتبار نمی شود.

مثال دوم

برخی معترضین سیاسی را فرض کنید که هر لحظه و هر جایی در حوزه عمومی و سیاست آزادانه هر گونه رفتار هنجار شکنانه و تخریبی را مرتکب می شوند. آنان از این نحو اعتراض سیاسی،  کمتر هزینه زیادی احساس نمی کنند. هزینه کار سیاسی عبارت از محرومیت و محدودیت سیاسی است.

با فرض این دو مثال و نیز داخل پرانتز قرار دادن کنش حاکمیت، این پرسش مطرح می شود که آیا مطلوب فرهنگی و سیاسی این است که کم هزینه باشد ؛ یعنی کارگزار فرهنگی یا کنشگر سیاسی بخاطر هر گونه رفتاری که مرتکب می شوند، نباید هزینه چندانی بدهند. نباید چیزی از اعتبار فرهنگی کم شود یا موجب محدودیت سیاسی شود؟ آیا افزایش سود فرهنگی و سیاسی جامعه در کاهش چنین هزینه ای است؟ آیا رشد فرهنگی و سیاسی جامعه مانند رشد اقتصادی در کم بودن هزینه است؟

گمان می کنم سود جامعه در عرصه فرهنگ و سیاست در بالا بودن هزینه است. اگر برای ملت ها، اعتبار فرهنگی و آزادی سیاسی یک ارزش است. و هر کنش فرهنگی و سیاسی لزوماً به سود اینگونه ارزش ها نیست، لاجرم باید هزینه را بالا برد تا نه فقط چیزی از اعتبار فرهنگی و آزادی سیاسی جامعه کاسته نشود بلکه باید بر آن هم افزوده شود.

اما چه چیزی در عرصه فرهنگ و سیاست، هزینه کنشگری را افزایش می دهد؟  یعنی چه چیزی موجب می شود که یک رسانه خبری کمتر یا اصلاً دروغ و تهمت و شایعه پراکنی نکند یا کنش گر سیاسی کمتر دست به فعالیت ساختارشکنانه و تخریبی بزند؟  به نظر می رسد پاسخ مساله در دو امر مهم نهفته است: آگاهی و حاکمیت قانون.
 هر قدر آگاهی مردم و سیطره حاکمیت قانون در جامعه بیشتر شود ؛ هزینه اعتبار فرهنگی و آزادی سیاسی بیشتر می شود. آزادی سیاسی گوهر ارزشمندی است که جوامع آزاد آن را به بهانه به دست نیاورده اند بلکه به بهای خون شهیدان و فداکاری مجاهدان راه آزادی به دست آمده است.

پس، باید تمام کنشگران سیاسی بخاطر بسپارند که  ورود به این عرصه هزینه دارد و هزینه عمل سیاسی، التزام به قانون است. هر قدر جامعه در سیطره حاکمیت قانون کوتاهی کند ؛ هزینه تخلف کنشگران سیاسی هم کمتر می شود و در نتیجه، جامعه بیشتر در معرض هرج و مرج و فروپاشی قرار می گیرد. چرا در جامعه دموکراتیک، کار وکالت و نمایندگی پر رونق است؟ چون در چنین جامعه ای آگاهی های فرهنگی و اجتماعی در تراز بالایی قرار دارد و حاکمیت قانون سیطره زیادی دارد. از این رو،  تمامی کنشگران فرهنگی و سیاسی – اعم از کارگزار حکومتی و آحاد جامعه – باید بتوانند از گفته ها و اعمال خود در نسبت با آگاهی و حاکمیت قانون، به گونه‌ای عقلانی دفاع کنند.

بنابراین جامعه دموکراتیک در عرصه فرهنگ و سیاست با کمک مالی به کنشگران هزینه اقتصادی آنان را کمتر می کند و لکن در هزینه اعتبار فرهنگی و محدودیت سیاسی کوتاه نمی آید. آگاهی و التزام به قانون، هزینه کار فرهنگی و سیاسی کنشگران است.

انتهای پیام/