تحولات محتوایی در دوره کارشناسی مدیریت از مهر ماه اجرایی می شود

به گزارش طلیعه؛ تحول و ارتقای علوم انسانی و اسلامی شدن دانشگاه‌ها، موضوعی است که از دیرباز مورد توجه حضرت امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب اسلامی بوده است. به همین منظور شورای عالی انقلاب فرهنگی شورای تخصصی تحول و ارتقای علوم انسانی را با عضویت برخی از اعضای شورای عالی، استادان و صاحب‌نظران و نخبگان حوزوی و دانشگاهی با شرح وظایف و مأموریت مشخص ایجاد کرد. این شورا دارای ۱۵ کارگروه در رشته‌های مختلف علوم انسانی است. پایگاه اطلاع‌رسانی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی به منظور اطلاع از اقدامات صورت گرفته در کارگروه رشته مدیریت شورای تحول و ارتقای علوم انسانی با دکتر لطف‌الله فروزنده دهکردی، رئیس این کارگروه و عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس گفتگویی داشته است که آن را در ادامه می‌خوانید.

آقای دکتر! کارگروه مدیریت از چه زمان و با چه ساختاری و از کجا فعالیت خود را آغاز کرد؟

دکتر فروزنده: گروه مدیریت همزمان با بقیه گروه‌ها، تقریباً از سال ۸۹ شکل گرفت و متناسب با سیاست‌هایی که شورای تحول و ارتقای علوم انسانی داشت برنامه‌ریزی‌هایی برای وظایف خود انجام داد. وظیفه‌ای که از طرف شورای تحول به عهده ما گذاشته شده بود، پس از تشکیل کارگروه با حضور افراد صاحب‌نظر، برنامه‌ریزی و صورت دادن اقدامات در چهار محور بررسی سرفصل‌ها، تولید محتوا و منابع مکتوب، اجماع‌سازی برای پذیرش تغییرات در بین اساتید در سراسر کشور و جهت‌دهی به مطالعات و پژوهش‌ها و پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دانشجویی بود.

رویکرد ابلاغ شده به ما نیز بر چهار مؤلفه اسلامی‌سازی، بومی‌سازی، کارآمدسازی و بروزسازی تأکید داشت. ما هم بر اساس همین راهبرد کلی که شورای تحول و ارتقای علوم انسانی به ما داد کار را در کارگروه مطرح و شروع کردیم.

ما خوشبختانه در طول این مدت سرفصل‌های دوره کارشناسی مدیریت را بررسی کرده‌ایم و با رویکرد مد نظر، تغییراتی در سرفصل‌ها داده‌ایم. در حال حاضر برنامه آموزشی و سرفصل‌های طراحی شده برای این رشته در دوره کارشناسی به شورای تحول ارائه شده است.

به طور مشخص چه برنامه‌ریزی آموزشی‌ای برای رشته مدیریت صورت گرفته است؟ برای مثال شاخه‌ها و گرایش‌های این رشته در مقاطع مختلف به چه نحو چیده شده است؟

دکتر فروزنده: ما در دوره کارشناسی مدیریت فقط سه گرایش اصلی مدیریت دولتی، مدیریت بازرگانی و مدیریت صنعتی را خواهیم داشت و بقیه گرایش‌ها که ذیل این رشته یا گرایش‌های اصلی تعریف می‌شود از دوره کارشناسی ارشد به شکل مجزا در خواهد آمد.

دانشجویان در سه گرایش اصلی مدیریت دولتی، مدیریت بازرگانی و مدیریت صنعتی در دوره کارشناسی ۱۰۰ واحد مشترک و ۴۰ واحد اختصاصی را خواهند گذراند. این برنامه‌ها ابلاغ شده و از مهرماه نیز اجرایی خواهد شد.

در مجموع می‌توان گفت که رشته مدیریت تحولی را که پشت سر خواهد گذاشت بیشتر یک تحول محتوایی است تا یک تحول ساختاری و شکلی.

الان مشغول بررسی و تدوین سرفصل‌های دوره فوق لیسانس هستیم و هر کدام از رشته‌های مدیریت دولتی و بازرگانی و صنعتی در این مقطع هفت تا هشت گرایش خواهند داشت. مجموعاً ما باید برای همه مقاطع چیزی نزدیک به ۴۰ برنامه تدوین کنیم که از این تعداد حدود ۱۰ برنامه آماده شده است.

 الان این برنامه‌ها در چه مرحله‌ایست؟

دکتر فروزنده: بعضی در دست بررسی است، بعضی در حد گروه تصویب شده است، بعضی به شورا ارسال شده و بعضی هم در شورا تصویب شده‌اند و ما مشغول اجماع‌سازی برای اجرایی شدن آنها هستیم.

در رابطه با تدوین منابع لازم برای تدریس سرفصل‌ها چه اقداماتی انجام شده است؟

دکتر فروزنده: در این رابطه در بعضی از سرفصل‌ها کتاب مناسب وجود دارد اما باید شناسایی و به عنوان کتاب محوری در نظر گرفته و معرفی شود. بعضی از سرفصل‌ها هم تغییر نکرده اما لازم است کتابی به روز در آن زمینه تهیه و تدریس شود.   

در برخی از موارد هم نیاز به تولید منبع جدید بوده است؛ مخصوصاً در سرفصل‌هایی که تغییراتی با رویکرد بومی و اسلامی وجود دارد. در این موارد هم مؤلفینی را مشخص و به شورا معرفی کرده‌ایم تا به تألیف منابع مورد نیاز بپردازند و در حال حاضر ساز و کار عقد قرارداد با این افراد جریان دارد.

با توجه به رویکردی که اشاره کردید و در آن چهار مؤلفه اسلامی‌سازی، بومی‌سازی، کارآمدسازی و بروزسازی مد نظر است، تا چه حد این موارد در برنامه‌های تدوین شده محقق شده است؟

دکتر فروزنده: ما هر کدام از این موارد را در حدی که ظرفیت داشته‌ایم مورد توجه قرار داده‌ایم. البته جهت‌گیری ما حداکثری است، اما این که چقدر محتوا داریم و چقدر آن رویکرد را می‌توانیم عملی کنیم مسئله است. ما اولاً مباحث اسلامی را در درس‌هایی که باید حتماً مبانی اسلامی بر آن‌ها حاکم شود، مانند رفتار سازمانی، مدیریت منابع انسانی و یا تئوری‌های مدیریت و …، وارد کرده‌ایم. در مراحل بعد هم بعضی دیگر از درس‌ها مانند ریاضیات، حسابداری، پژوهش عملیات و … را به روز و کارآمد کرده‌ایم. بعضی از درس‌ها و به خصوص آن‌هایی که جنبه مهارتی و یا درس‌هایی که جنبه آشنایی با قوانین داشته را نیز با نگاه بومی طراحی کرده‌ایم.

در مجموع با فعالیت‌هایی که کارگروه مدیریت شورای تحول انجام داده است، رشته مدیریت چند درصد متحول شده است و یا خواهد شد؟

دکتر فروزنده: نمی‌توانم بگویم چند درصد رشته مدیریت را متحول کرده‌ایم. در واقع آن چه ما تا اینجا انجام داده‌ایم بازنگری در سرفصل‌ها و منابع بوده است و تحول اساساً یک بحث دیگری است. تحول در واقع یک موضوع بنیادین است و تحول بنیادین رشته مدیریت یعنی این که ما تئوری‌ها و نظریه‌های مدیریت را بر اساس مبانی هستی‌شناسی، انسان‌شناسی و معرفت‌شناسی اسلامی شکل بدهیم. این موضوع چیزی است که ما از طریقی دیگر پیگیر آن هستیم.

از چه طریقی؟

دکتر فروزنده: ما برای این کار با مشارکت دانشگاه قم و با حضور ۱۲ مؤسسه که در زمینه مدیریت اسلامی فعالیت‌های پژوهشی داشته‌اند یک پژوهشکده مدیریت در قم ایجاد کرده‌ایم و در واقع در کنار کارگروه تدوین سرفصل‌ها یک کارگروه هم در اینجا داریم که وظیفه اصلی آنها طراحی نقشه راه اسلامی کردن حوزه مباحث علم مدیریت یا به عبارت دیگر تبیین مدیریت اسلامی است.

از این جهت، در واقع کارگروه مدیریت دو کمیته کاری دارد که یکی کمیته کاربردی است و بازنگری در سرفصل‌ها به عهده آن است و یکی هم کمیته بررسی و مطالعه بنیادی است که باید به صورت ریشه‌ای مباحث مدیریت را بر اساس مبانی اسلامی طراحی کند.

کمیته مطالعه بنیادی حدود دو سال است که فعالیت خود را آغاز کرده و تاکنون دو نشست ملی را نیز با اساتید مدیریت داشته‌اند. برنامه زمان‌بندی ما این است که این کمیته در یک بازه زمانی ۵ ساله بتواند به نتیجه برسد که اصلاً مدیریت اسلامی بر اساس مبانی اسلامی چیست. پس از مشخص شدن نقشه راه، این نقشه تبدیل به یک سری پروژه‌ها می‌شود و آن پروژه‌ها هر کدام به طور مجزا دنبال خواهد شد. با به نتیجه رسیدن صفر تا صد این پروژه آنگاه می‌توان گفت که تحول بنیادین و اساسی اتفاق افتاده است.

 آیا کمیته تحول بنیادین هم در تهیه سرفصل‌ها مشارکت داشته است؟

دکتر فروزنده: بله. دو کمیته با هم در حال تعامل هستند و تغییرات هم حاصل تعامل این دو با هم بوده است. درست است که کارهای آنها دو کار جداشدنی است و ما هر کدام را داریم به طور جداگانه پیگیری می‌کنیم، اما کارها دارد در مجموع توسط کل افراد کارگروه انجام می‌شود.

 یکی از وظایف کارگروه که شما به آن اشاره کردید اجماع‌سازی برای پذیرش تغییرات در بین اساتید در سراسر کشور بود. در مجموع در تغییراتی که بر سرفصلها اعمال کرده‌اید تا چه حد از نظرات صاحب‌نظران استفاده کرده‌اید و تا چه حد طیف این صاحب‌نظران شامل و در برگیرنده بوده است؟

دکتر فروزنده: ما خوشبختانه هم صاحب‌نظران مدیریت را در خود کارگروه و زیرمجموعه‌های آن داشته‌ایم و از نقطه‌نظرات آنها استفاده کرده‌ایم و هم در روند اجماع‌سازی همایشی را برگزار کردیم و در این همایش اساتید رشته مدیریت از ۶۰ دانشگاه کشور بحثها و نقطه نظرات خودشان را ارائه کردند و ما هم اساتید را توجیه کردیم.

البته اگر بخواهیم بگوییم که همه در تغییرات مشارکت داشته‌اند، واقعیت نیست. هیچ کس نمی‌تواند چنین چیزی را بگوید. همه چیز نسبی است اما اکثریت بدنه علمی رشته مدیریت در این موضوع سهیم و درگیرند.

این نکته را هم باید در نظر داشت که بالاخره تحول یک امر ایستا نیست، بلکه یک امر پویاست. باید دائم رفت و برگشت و صحبت و گفتگو با نخبگان جریان داشته باشد تا تحول رشته مدیریت به یک گفتمان تبدیل شود. ما تا نتوانیم تحول علوم انسانی را نه تنها در رشته مدیریت، بلکه در همه رشته‌ها به گفتمان تبدیل کنیم طبیعتاً نمی‌توانیم کار را به سرانجام برسانیم. لذا این موضوع باید یک گفتمان غالب شود و همه اساتید احساس کنند سهم دارند و کمک کنند تا انشااله به آن هدفی که طراحی شده است برسیم.

ما همچنان در حال دریافت آخرین نظرات هستیم و داریم برای اجماع‌سازی کار می‌کنیم. امسال هم انشااله بنای ما بر این است که بتوانیم با چند نشستی که برگزار می‌کنیم اساتید را بیشتر درگیر کار کنیم تا اجماع وسیعتری بر تحول و بازنگری داشته باشیم. همچنین بحث تولید محتوا و منابع درسی و جهت‌دهی مباحث مطالعاتی و مخصوصاً پایان‌نامه‌ها به سمت سوژه‌ها و مسائل اسلامی و بومی و به‌روز را هم دنبال خواهیم کرد.

منبع: پایگاه اطلاع رسانی شورای عالی انقلاب فرهنگی