به گزارش پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه به نقل از فارس، حجتالاسلام والمسلمین علی ذوعلم رئیس پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در نشست «عقلانیت انقلابی» که سهشنبه ۱۰ مرداد در موسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی برگزار شد، اظهار داشت: اگر بخواهیم تعریفی از عقلانیت انقلابی داشته باشیم باید بگوییم که عقلانیت انقلابی یک چارچوب فکری و اندیشهای است که از مبانی مستحکم استدلالی و عقلانی برخوردار است و یک تجربه موفق در عرصه فعالیت اجتماعی، تاریخی و ریشهدار در ادبیات قرآن و بستر اهل بیت (ع) است که در عرصه کنشگری اجتماعی و لازمه تعابیر درست ما این است که این کاربری را شناخته و به کار ببریم.
وی عنوان کرد: از آن جهت که اگر بخواهیم مفاهیم با ضدش تعریف کنیم شاید بیشتر فهم شود و در برابر این چارچوب فکری و معرفتی، سه نوع چارچوب دیگر میتوان مطرح کرد. ما میخواهیم بگوییم عقلانیت انقلابی در مقابل آنها قرار دارد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اظهار داشت: اولین پارادایم در برابر عقلانیت انقلابی، عقلانیت لیبرالیستی یا همان عقلانیت ابزار- تکنیکی است که اگر ما در این نوع عقلانیت از عقلانیت غربی تبعیت کنیم بدین معنا که ما در عقلانیت غرب مضمحل شویوم و در حاشیه قرار گیریم همان تجربهای که ما در دوره ۵۰ ساله شاهنشاهی داشتیم را خواهیم داشت.
ذوعلم، دومین معنای سلبی که از عقلانیت انقلابی میتوان داشت را محافظهکاری سیاسی و اجتماعی برشمرد و ابراز داشت: از اینرو توقف، بازگشت به عقب، تحجر و ایستایی نمیتواند جامعه ما را پیش ببرد اگرچه ممکن است در غیرعقلانیت این محافظهکاری توجه شود ولی قطعاً مانع پیشرفت ما است چرا که تجربه تاریخی ما و تجربه تاریخی بسیاری از کشورهای جهان این مسئله را نشان میدهد.
وی تصریح کرد: سومین پارادایم در برابر عقلانیت انقلابی، شورشگری آنارشیستی یعنی قانونستیزی، تخریب و هنجارشکنی است. براساس شورشگری آنارشیستی، انقلابی بودن یعنی بر هم زدن هنجارهای جامعه در مقابل عقلانیت انقلابی است. مشی امام خمینی (ره) و سیره مقام معظم رهبری مصداقی از عقلانیت انقلابی است.
جهان غرب انقلابیگری و تحول را در انحصار خود در آورده است
در بخش دیگری از این نشست، محمدصادق کوشکی عضو هیئت علمی دانشگاه تهران ابراز داشت: عقل از مفاهیمی است که تعاریف مختلفی از آن ارائه شده و اگر ما آن نگرش دینی را کنار بگذاریم، مفهیم آن سهل و ممتنع است. عقلی که امروز در جهان از آن صحبت میشود معادل راسیونالیسم است.
وی عنوان کرد: راسیونالیسم یا عقل ابزاری در جهت کسب منافع شخصی و حفظ منافع است و این منفعت حول لذت تعریف میشود، حتی اگر عقلانیت را بخواهیم در راسیونالیسم جستوجو کنیم ماهیت انقلابی دارد. از زمان رنسانس حاکمان وضع موجود راسیونالیسم را به خرابکاری تعبیر میکردند و بنیانگذاران راسیونالیسم کسانی بودند که میخواستند رنسانس و نوزایی ایجاد کنند.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران تصریح کرد: ماهیت تفکر رنسانس برای حفظ منافع کوتاه مدت به دنبال این بود که تابع نباشد و به دنبال بر هم زدن وضع موجود باشد، راسیونالیسم در بسیاری از حوزهها بازنگری کرد تا منفعت را بهتر کسب کند، پس راسیونالیسم هم برای تغییر وضع موجود بود و این مفهوم در آن مستتر است. بنابراین اینکه مدرنیته هم به چالش کشیده میشود و صحبت از پست مدرنیسم به میان میآید تلاش برای عدم حفظ وضع موجود است.
وی گفت: در هر دورهای افرادی که میخواستند وضع موجود را بر هم بزنند کندرو و افراطی خطاب میشدند اما در دورههای بعد این افراد نماد عقلانیت شدند. به طور مثال ماکیاول زمانی ترد و تکفیر شد اما بعد از مدتی به این نتیجه رسیدند که در آن دوره عقلانیت ماکیاول درک نمیشده است.
کوشکی با بیان اینکه کسانی که میخواهند وضع موجود را تغییر دهند در روزگاری عقلانی و یک زمان غیرعقلانی بودند، ابراز داشت: وقتی پاستور در قرن ۱۹ صحبت از پاستوریزه کردن میکند آکادمی علوم فرانسه به وی میخندد اما زمان که میگذرد سر تعظیم مقابل پاستور فرود میآورد.
وی خاطرنشان کرد: در غرب تنها عده معدودی حق تغییر دارند و تغییر حق همه مردم نیست؛ جهان غرب انقلابیگری و تحول را در انحصار خود در آورده است و اگر ملتی بخواهد تحول ایجاد کند مخالف عقلانیت قلمداد میشود.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران ادامه داد: بیش از ۲۵ سال است که در دانشکدههای آمریکا نقد دموکراسی حرف اول را میزند و دموکراسی را پدیدهای میدانند که از سر اجبار پذیرفته شده است حال اگر در کشور دیگری گفته شود دموکراسی را قبول نداریم با او برخورد میشود چرا که میگویند این حرف ضد عقلانیت است.
وی اظهار داشت: اتفاقی که در انقلاب اسلامی رخ داد به چالش کشیدن این انحصار از زاویه عقل توحیدی بود، عقلی که خودش را در جهت جلب منافع درازمدت ابدی برای بشریت میداند. این عقل توحیدی تلاش بدون پردهپوشی برای تکامل انسان است و تغییر را دائمی میداند.
انتهای پیام/