بعضی از آسیب‌های اجتماعی با راهکارهای دولتی تشدید شده‌اند

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، حجت الاسلام محسن قنبری نیک، عضو گروه مطالعات اجتماعی جامعه المصطفی (ص) و محقق مطالعات اجتماعی در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی درباره تفاوت میان آسیب های اجتماعی در جوامع اسلامی با دیگر جوامع گفت: آسیب های اجتماعی متعلق به زندگی جمعی انسانهاست و بالطبع دسته ای از آنها میان همه انسانهایی که به صورت جمعی زندگی می کنند، مشترک است.

وی بیان کرد: آسیب های اجتماعی که امروزه از آنها نام برده می شود متعلق است به جوامعی که بر محوریت انسان بدون دین الهی و اسلام تعریف می شوند و جوامع اسلامی و غیر اسلامی را ارزیابی می کنند. آسیب های اجتماعی متعلق به جوامع اسلامی باید متفاوت با دیگر جوامع باشد و لایه های ظریف تری را شامل شود.

قنبری نیک ادامه داد: ما از منظر اسلامی به آسیب های اجتماعی جامعه اسلامی نپرداختیم و به ناچار به خطوط اصلی آسیب های اجتماعی که مربوط به محور و مرز انسان است و نه اسلام، رسیدیم. بنابراین هر چه تلاش برای پیشگیری و درمان آنها می شود، ناموفق است و با این وضع نمی توانیم از معضلات موجود خارج شویم.

وی انسانها را از نظر اسلام به چند نوع تقسیم کرد و گفت: انسان متعالی، انسان مسلمان و انسان امروزی. آسیب های اجتماعی امروز متعلق به جوامع اسلامی است که انسانهای غیرمسلمان هم در آن حضور دارند اما جامعه اسلامی بالاتر از چنین جوامعی است که آسیب های آن هم متفاوت خواهد بود.

وی افزود: در تعریف مفهوم آسیب و تعریف جامعه از منظر اسلام باید بازنگری شود تا متوجه شویم ما لایه های بالاتری از آسیب ها را نادیده گرفتیم  به طوری که انباشته شده و به وضعیت امروزی رسیدند. اگر به آن معضلات توجه می کردیم قطعا به آسیب های امروزی نمی رسیدیم.

وی با اشاره به درون زایی و برون زایی آسیب های اجتماعی در جامعه گفت: بعضی از آسیب ها منشا انسانی دارند مانند رذائل اخلاقی انسانها. دسته دیگری از آسیب ها ناشی از محیط بیرونی و خارج از انسان است و در هر زمان و هر مکان این معضلات را بوجود می آورد مانند مشکلاتی که در اقتصاد و سیاست و فرهنگ داریم و انسان درون جامعه را تحت تاثیر قرار می دهد.

قنبری نیک اضافه کرد: نمی توان قضاوت واحدی درباره درون زایی یا برون زایی آسیب های اجتماعی کرد زیرا شامل هر دو دسته می شوند. در نگاه اسلامی انبیا و معصومان آمدند تا نیاز انسان به تعلیم و تربیت را بیان کنند و انسان بتواند به جایگاه واقعی خود برسد. مادامی که انسان در این مسیر قرار نگیرد و هدایت نشود می تواند منشا آسیب ها قرار گیرد. بنابراین سهم انسان رها شده از هدایت موثر در شکل گیری آسیب ها است.

عضو انجمن مطالعات اجتماعی حوزه گفت: گاهی انسان هم در مسیر هدایت شده قرار می گیرد اما شرایط اجتماعی انسان را به راه های دیگر منحرف می کند. نمی توان سهم مشخصی برای تاثیر انسان و جامعه در ایجاد آسیب های اجتماعی مشخص کرد بلکه باید مشخص شود سهم هر کدام در بعضی از آسیب ها چه میزان است. شاید در آسیب هایی که انسان در ایجاد آن موثر قلمداد می شود، جامعه هم بی تاثیر نباشد. باید مطالعه دقیقی از منظر آموزه های دینی صورت بگیرد.

درمان انسان بیمار تبدیل شدن به انسان امروزی است در حالیکه انسان امروزی با انسان جامعه اسلامی تفاوت بسیاری دارد و این هم به نوعی آسیب محسوب می شود

قنبری درباره بهترین راهکار برای تضعیف آسیب های اجتماعی گفت: اولین راهکار، بازخوانی و شناخت مجدد آسیب ها و شناخت وضع موجود و راهکارهای مطرح شده است. این مشکلات امروزه بر مبنای تعریف درستی بنا نشده است بنابراین راهکارهایی هم که اعلام می شود، نمی تواند در حوزه آسیب و درمان عمل کننده باشد. باید مبانی تعریف شده در جامعه مجددا بازخوانی شوند و سپس به دنبال راه حل هایی که از درون جامعه اسلامی شکل می گیرد، رفت زیرا مباحث پیشگیری، تعلیم و تربیت، نظارت و درمان متفاوت است از نسخه هایی که امروز در همه حوزه های آموزشی و فرهنگی می بینیم.

عضو گروه مطالعات اجتماعی جامعه المصطفی(ص) نسخه های درمانی امروز را بخشی از آسیب محسوب کرد و گفت: راهکارهای امروزی که در قالب نسخه های رسمی دولتی اجرا می شود، گاهی آسیب را تشدید می کنند و نگاه درمان کننده و پیشگیرانه ندارند و معلوم نیست سرانجام درمان و پیشگیری به کجا می رسد زیرا الگوی نجات دهنده و نمونه متعالی در جامعه مشخص نیست که بخواهیم از آن الگو برداری کنیم.

وی افزود: در این راستا درمان انسانِ بیمار، تبدیل شدن به انسان امروزی است در حالیکه انسان امروزی با انسان جامعه اسلامی تفاوت بسیاری دارد و این هم به نوعی آسیب محسوب می شود.

قنبری نیک تصریح کرد: راهکارها برای رفع آسیب های اجتماعی باید اساسی باشند که از فهم و درک این مفاهیم آغاز می شود و اگر بتوانیم درد را به خوبی بشناسیم قطعا می توانیم به درستی بررسی کنیم که کدام بخش از جامعه آسیب و درد را داراست. در آن صورت متناسب با آن مشکل هم راهکار متناسب را ارائه می دهیم. اکنون از تعریف و بررسی تا ابزار و شیوه ها دارای مشکل و بیماری است. راهکارهای بیمارگونه و تعاریف نمی توانند درمان کننده باشند.

وی یادآور شد: ما تعاریف درستی برای جامعه مسلمانی نداریم. تعاریفی که برای جوامع انسان محور مبناست به جامعه مسلمانی هم وارد شده و راهکارها هم درمان موقت و زودگذر است. شخص بیمار در این مسیر فقط یک مرحله پیشرفت می کند.

وی درباره نحوه بازخوانی آسیبهای اجتماعی گفت: باید مشخص شود اصطلاح آسیب از کجا ریشه گرفته و ما آن را به جامعه تسری دادیم. این اصطلاح از ریشه تجربی وارد شده و نگاه تجربی به انسانها می دهد و برای جوامع انسانی محور قرار گرفته شده و تفاوتی هم بین جوامع انسانی دینی و غیردینی قائل نشده است.

قنبری نیک بیان کرد: تعریف انسان در جامعه اسلامی متفاوت با تعریف انسان در جوامع غیراسلامی است بنابراین تعریف از آسیب برای این جوامع هم باید متفاوت باشد. ما باید ببینیم آسیب از منظر اسلامی چیست و برای رفع آن باید بدانیم جامعه مطلوب اسلامی چیست؟ با مقایسه آنها متوجه می شویم که انسان مورد آسیب قرار گرفته است. تعارف ما از آسیب ها در کتاب های علوم انسانی ترجمه شده است و ما به صورت مفروض آنها را پذیرفته ایم و بر همین مبنا جامعه خود را رصد کرده ایم.

عضو انجمن مطالعات اجتماعی حوزه اظهار کرد: ما از ابتدا معیارها و شاخص های آسیب ها را اسلامی قرار ندادیم و همه داده ها و راهکارها همان هایی هستند که در جوامع دیگر هم مورد استفاده قرار می گیرد. بسیاری از آسیب هایی که اسلام به آنها اشاره می کند در دیگر جوامع هنجار محسوب می شود. بعضی از اساتید علوم انسانی اسلامی این آسیب ها را مطرح می کنند اما هنوز رصد نشده و تعریف مفهومی از آن ارائه نشده است.

به گفته قنبری با توجه به همه تلاش ها اما به دلیل معیوب بودن ابزارها نتوانسته ایم کار قابل توجهی را پیش ببریم. هر چقدر ما جلو برویم به تشدید آسیب ها کمک می کنیم.

تا زمانی که قوانین مانند دیگر مباحث برای جامعه اسلامی و با نگاه اسلامی استخراج نشود و به صورت مصداقی بیان نشود و راهکارهای آنها مطرح نشود، ناکارآمد خواهند ماند

وی ادامه داد: امروز کسانی که در مسئول رفع آسیب اجتماعی هستند، نسخه های ترجمه شده علوم انسانی را با نگاه فردگرایانه مبنا قرار دادند و متاسفانه چون راهکاری جایگزین آنها نیست، بر این آسیب ها افزوده می شود. بعد از انقلاب تا به امروز شاهد افزایش آمار طلاق و آسیب های اجتماعی هستیم پس تلاش های انجام گرفته به کجا رسیده است؟

وی در پاسخ به این سوال که در مواجهه با آسیب های اجتماعی قوانین می توانند نقش پیشگیرانه داشته باشند یا فقط نقش جبر و زور را دارند؟ گفت: قوانین کارایی خود را دارند اما محدود و موقت هستند و نمی توانند به صورت بلندمدت کارکرد پیشگیرانه و درمانی داشته باشند. قوانین کنترل کننده موقتی است که به درمان نهایی منجر نمی شود. قوانین امروز مانند دیگر مباحث آسیب ها دارای ضعف های مبنایی هستند. تا زمانی که قوانین مانند دیگر مباحث برای جامعه اسلامی و با نگاه اسلامی استخراج نشود و به صورت مصداقی بیان نشود و راهکارهای آنها مطرح نشود، ناکارآمد خواهند ماند.

قنبری نیک، قوانین را به صورت موردی و مقطعی دارای کارکرد قلمداد کرد و گفت: قوانین سال به سال کارایی خود را از دست می دهند. بخش عمده آسیب های اجتماعی به مباحث فرهنگی بازمی گردد که نیاز دارد نهادهایی مانند تعلیم و تربیت و سیاست و اقتصاد هم افزایی داشته باشند تا نسخه خوبی را برای آسیب های اجتماعی ارائه کنند. آن نسخه قوانینی است که باید فرآیند قانونی خود را طی کند و عملیاتی شود.

وی در پایان سخنانش گفت: وقتی گزارش ها درباره شش  آسیب کلی که برای جامعه ذکر می شود را می بینیم متوجه می شویم قوانین به خوبی نتوانسته اند آنها را کنترل کنند و اثر مهمی را بر جای بگذارند.

انتهای پیام/