بررسی نسبت میان علم کلام و فلسفه اسلامی

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، رساله دکتری «بررسی نسبت میان علم کلام و فلسفه اسلامی (با تأکید بر مبانی و روش شناسی) » توسط ساره تقوایی نگاشته شده است.

عباس ایزدپناه و اقدس یزدی، اساتید راهنما و زهره برقعی، استاد مشاور این رساله دانشگاه قم، در دانشکده الهیات و معارف اسلامی بودند.

چکیده:

در علوم اسلامی به دلیل وجود اشتراکاتی میان آنها، تعاملاتی صورت گرفته است.هدف ما در این رساله، بررسی نسبت میان دو علم کلام و فلسفه اسلامی است.

در تحقیق حاضر سعی شده است که با ارائه تعریف، موضوع، مسائل، غایت، قلمرو، روش دو علم کلام و فلسفه اسلامی به بررسی این نسبت و مرز بین آن دو در منظومه علوم اسلامی پرداخته شود و از این رهگذر دیدگاه مخالفان که این دو علم را یک علم می‎داند و مرزی بین آنها قائل نیست، نقد شود.

از سویی دیگر داشتن رئوس ثمانیه مجزا به منزله عدم تعامل، میان کلام و فلسفه اسلامی نیست؛ بلکه بین آنها رابطه تاریخی، اشتراک دربرخی مبانی و مسائل، تعامل روشی و … وجود داشته و دارد.

تعامل تاریخی میان متکلمان و فیلسوفان (البته در دوره های مختلف به نحو تشکیکی) ازتاثیر عقل گرایی فلسفه مشاء بر متکلمان آغازشده و با حکمت متعالیه به اوج رسیده و تا کنون به نحو متعامل اما متمایز، تداوم داشته است.
یکی از انحاء رابطه میان آن دو این است که مسائل یکی برای دیگری مبانی است؛ طوری که مسائل فلسفی نظیر هستی شناسی، معرفت شناسی، انسان شناسی و … همان مبانی علم کلام هستند و علم کلام بر آنها تکیه می کند.

از قرن هفتم به بعد، تعامل روشی بین این دو علم، کاملا آشکار شده است؛ یعنی کلام فلسفی شکل گرفت و از طرفی بسیاری از مسائلی که در محدوده علم کلام بود در فلسفه اسلامی نیز، متبلور شد، فلسفه کلامی به وجود آمد ومسائل کلامی با اصول فلسفی، برهانی شد.
 فلسفه کلامی «فلسفه» ای است که در آن مسائل کلامی یافت می شود، مثل فلسفه ملاصدرا.اما کلام فلسفی، «کلامی» است که با اصول فلسفی مبرهن شده است؛ مثل کار خواجه نصیر الدین طوسی در «تجرید الاعتقاد».

در کلام فلسفی، یک مساله کلامی را با بر هان ثابت می کنیم.مثلا در اثبات وجود خدا به عنوان یک مساله کلامی از برهان وجوب و امکان فلاسفه استفاده می کنیم.( علاوه بر وجوب و امکان، باطل بودن دور و تسلسل مثل برهان وسط و طرف ابن سینا یا اسد و اخصر فارابی و …)
با بررسی سیر تطور روشی علم کلام و فلسفه اسلامی،به این نتیجه رسیدیم که هر چند دو علم کلام و فلسفه اسلامی از روش های خاص خود استفاده می کنند اما روش عقلی، قدر جامع این دو علم است، هر چند این روش در دو مقام داوری(نتیجه گیری) و گردآوری(طرح مسئله)، متفاوت است.

علاقه مندان می توانند قسمتی از این پایان نامه را از اینجا ملاحظه کنند.

انتهای پیام/