برای تولید علوم انسانی اسلامی باید نگاه دیگری به انسان داشت

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، امام خمینی(ره) براساس نظام دانایی خویش از ظرفیتهای نهفته در علوم اسلامی همچون فلسفه، عرفان و فقه استفاده کرد و رویکرد انتقادی درباره وضعیت علمی و اجتماعی عصر حاضر اتخاذ کرد.

مشکل عمده علوم انسانی غربی در رویکرد انتقادی امام خمینی(ه) در تحویلی‌نگری و فروکاستن هستی انسان به مرتبه حیوانی و مادون آن است که این از انحصارگرایی روش حسی، عدم شناخت انسان و بیگانگی با معارف انبیای الهی ناشی می شود. علم مدرن سرشت روحانی و وجه غیبی طبیعت و انسان را نادیده گرفته است و آن را در تضاد با معنویت و مذهب پنداشته است.

از نظر امام خمینی(ره) نظمی روحانی و معنوی در کل هستی وجود دارد. در این صورت، طبیعت هم تجلی خدا و بازتاب واقعیت وجودی برتر است. واقعیت مادی تنها جنبه ای از کل واقعیت است که در مراتب نازل آن قرار دارد و از خود وجودی مستقل ندارد. از این رو، روش حسی و تجربی در عین مهم بودن کافی نیست، بلکه سطوح بالاتر آگاهی نیز وجود دارد که نیازمند روشهای عقلی و شهودی است تا به حقیقت و واقعیت تقرب حاصل شود.

در این نگرش که برآمده از فلسفه اسلامی است هیچ سطح از واقعیت و هیچ روش منحصر به فردی نباید به قیمت نادیده انگاشتن دیگر سطوح واقعیت و روشهای فهم واقعیت انگاشته شود، بلکه باید با هماهنگی با سرشت موضوع و سطح واقعیت از روشهای مناسب برای فهم و تبیین بهره گرفت.

بنابراین برای تولید علوم انسانی که در حقیقت انسانی و اسلامی باشد، باید نگاهی دیگر به انسان داشت و با بهره گیری از معارف جامع انبیای الهی در رأس همه، دین مبین اسلام به ابعاد و مراتب مختلف انسانی پی برد و براساس ملاک انسان سازی و نافع بودن علم برای سعادت انسان علوم را از نو طبقه بندی کرد، نوعی طبقه بندی که بر مراتب هستی شناسی انسان و وادی های سلوک سعادتمندانه زندگی دنیوی و معنوی انسان استوار باشد.

همه علوم، اعم از طبیعی و غیرطبیعی، در عین حفظ روشمندی و کاشفیت از واقع، رنگ استقلال از خود می زدایند و یا جهت گیری توحیدی خود، شناختی جامع و نافع به انسان عرضه کنند و از همین طریق، دانشگاه ها اسلامی خواهند شد و انسان تربیت شده و سعادتمند را برای تعالی مادی و معنوی ملت و جامعه تحویل خواهد داد.

از آنجا که توحید، ریشه در فطرت همه ابنای بشر دارد و هدف اصلی عالم و آدم است می تواند به علوم دیگر، جهت، معنا و هدف دهد و منشأ یگانگی و وحدت علوم شود. به این جهت  علمی که ادعای اسلامی بودن دارد باید در طریق توحید و هماهنگ با ارزشهای الهی و اخلاقی باشد. علم و فناوری فارغ از ارزشهای دینی و اخلاقی، با پیشرفت واقعی و تمدن انسانی بیگانه است و باید ضمن توجه به علل طبیعی پدیده ها و تجزیه و ترکیب آنها در سطح طبیعت، به علت غایی و هدف طبیعت و سلسله مراتب هستی نیز توجه شود.

در غیر این صورت، علم و فناوری ابزاری در خدمت هدفهای غیراخلاقی و مقاصد شرورانه مستکبران قرار خواهد گرفت. برای دستیابی به جهت گیری توحیدی علم، باید اولا از بنیانهای نظری و فلسفی و فقهی و استفاده از آموزه های اسلامی بهره گیری شود. ثانیا به جنبه های اخلاقی و تربیتی توجه جدی شود تا در نظام آموزشی جامعه، انسان الهی بر صراط مستقیم تربیت شود که در آن صورت همه امور اصلاح خواهد شد.

بخش قبلی این سلسله مطالب را می توانید از اینجا بخوانید!

انتهای پیام/