باقری: دین مجموعه ای از متون نقلی است/ عبدی: چنین تعریفی از دین مستند نیست

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، حسن عبدی در نشست «آسیب‌شناسی نظریه‌های علم دینی و اسلامی‌سازی معرفت« که عصر روز گذشته ۱۰ بهمن ماه در دفتر تهران جامعه المصطفی(ص) العالمیه برگزار شد، به عنوان منتقد حضور داشت و طی سخنانی در نقد خسرو باقری گفت: آقای باقری در ابتدا به مفهوم‌شناسی و سپس به اصول و مبانی پرداخت و در نهایت نتیجه بحث خود را مطرح کرد. وی دیدگاه های خود را در خلا مطرح نکرد زیرا به نظریه های مختلف که درباره علم دینی مطرح شده، اشراف دارد.

وی افزود: آقای باقری تعاریف مختلفی از دین بیان کرد و از نگاه او این طور می توان تلقی کرد که دین مجموعه ای از متون نقلی است اما چنین تعریفی از دین را به کجا می توان مستند کرد؟! یا اینکه مقصود این است که با واکنش در متون دینی چنین معنایی استخراج شده است و تلقی رایج چهار منبع سنت، اجماع، کتاب و عقل را برای دین مطرح می‌کند. در این صورت انحصار دین به نقل چه وجهی خواهد داشت؟ 

عبدی: معرفت تجربی چه نسبتی با معرفت عقلی دارد؟ اگر نظریه ای کامل باشد انتظار می رود که موضع خود را در برابر نظریات مختلف بیان کند و اگر قائل باشیم که علوم تجربی از نوع مبناگرایی پیروی می کند، صفحه جدیدی از بحث مطرح می شود و این حرف درهم آمیختگی نیست

عبدی ادامه داد: آقای باقری منظور از علم را همان علم انسانی تجربی می داند اما آیا علم انسانی تجربی از سایر انواع و اقسام علم جداست یا پیوندی میان این دو وجود دارد؟ مطالعه آثار استاد نشان می دهد که میان این سنخ علوم درهم آمیختگی وجود دارد که این درهم آمیختگی ابهام زاست. انتظار می رود موضع نظریه در خصوص مواردی چون انسجام‌گرایی و مبناگرایی روشن باشد.

وی ادامه داد: معرفت تجربی چه نسبتی با معرفت عقلی دارد؟ اگر نظریه ای کامل باشد انتظار می رود که موضع خود را در برابر نظریات مختلف بیان کند و اگر قائل باشیم که علوم تجربی از نوع مبناگرایی پیروی می کند، صفحه جدیدی از بحث مطرح می شود و این حرف درهم آمیختگی نیست.

عبدی در ادامه گفت: ما نباید نسبت به گزاره های عقلی صرفا به عنوان پیش فرض هایی که نه اثبات و نه ابطال می شوند، بنگریم بلکه باید آنها را داوری کنیم. ما گزاره‌های عقلی را نباید ارزیابی‌ناپذیر بدانیم، در این صورت تنها گزاره‌های عقلی درست و مطابق واقع مبنای علم است.

وی در بیان ابهام سوم خود از گفته های خسرو باقری گفت: استاد نگاه برون دینی را مبنای کار خود قرار داده و استناد به آیات و روایات ندارد اما می‌توان به علم دینی رجوع کرد و اگر علم دینی در هدایت تاثیرگذار باشد، در این صورت علم دینی مفید خواهد بود و ما خود را ملزم خواهیم دانست که به سراغ دین برویم که خود دین در این باره چه می‌گوید . طب النبی(ص) و طب الصادق(ع) از این دست است. این طب در حقیقت می‌خواهد بعدی از ابعاد انسان را زیاد کند و چون به هدایت ربط دارد بیان شده است و جزو وظایف دین بوده و نمی توان گفت از آثار جانبی مثبت دین است.

وی اضافه کرد: اگر هر فرد چشم انداز خود را داشته باشد و از آن به جهان بنگرد و اگر این گزاره در نظریه علمی مطرح شود، دو سوال طرح می شود: اینکه آیا این یک گزاره نیست؟ دوم اینکه ما به تعداد افراد نظریه و نگاه داریم که در این صورت ما به تعداد افراد علم دینی خواهیم داشت. در این حالت چکونه علم دینی می تواند ما را به عینیت برساند که در این وضعیت چیزی جز نسبیت در اختیار ما قرار نمی گیرد.

دین همان متون نقلی است

خسرو باقری در جواب انتقادات مطرح شده گفت: اینکه دین جزو متون نقلی است یا عقلی؟، باید گفت دین همان متون نقلی و رایج ترین مفهوم از دین است. کتاب، سنت و عقل و اجماع منابع دین هستند یعنی کتاب و سنت محور و عقل و اجماع کاشف آنها هستند. عقل باید تشخیص دهد از نظر اسلام عقل ابزاری برای تشخیص حکم خدا است.  

وی اضافه کرد: در بعضی از روایات کتاب پیامبران حجت بیرونی و عقل حجت درونی عنوان شده است و این که عقل و نقل در کنار یکدیگر قرار گیرد بسیار رایج بوده است.

باقری افزود: اگر دین واجد عقل هم باشد و عقل در عرض متون باشد در این صورت داوری دینی تسلسل خواهد داشت. اولا روایات طب النبی و طب الرضا محکم و درست نیستند.  من می گویم اگر اینها سخنان علمی هستند باید به بیمار پاسخگو باشند اما احادیث کار پزشکی نمی کنند و شاید ابطال پذیر باشند که در این صورت آتشی به دامن دین می افتد. امروز طب النبی قطره ای در دانش پزشکی امروز است و اگر چند روایت قدیمی را جزو اسلام بدانیم، کاری به جز توهین به اسلام نکرده ایم.

باقری: اگر هر فرد از منظری به جهان بنگرد به این معناست که هر گوینده یک منظر دارد؟  در حالی که این طور نیست که به تعداد افراد منظر وجود داشته باشد. منظر شامل قوم های مختلف مسلمان، مسیحی، یهودی و … می شود که هرکدام جهان را به نوعی می بینند. همه نظریات این گونه شکل گرفته اند که هر قومی به تدریج نظریه ای را ایجاد کرده است.

قرآن در مقام بحث دقیق علمی وارد نمی شود

وی ادامه داد: قرآن درباره امور تجربی برای فهم عمومی سخن می گوید. مثلا قرآن درباره تاریخ به وضعیت قوم عاد و ثمود می پردازد و می خواهد بگوید قومی که راه باطل می رود در نهایت شکست می خورد. قرآن در مقام بحث دقیق علمی وارد نمی شود و دارای اجمال زیادی است.

این استاد دانشگاه در ادامه پاسخگویی به انتقادات گفت: اگر هر فرد از منظری به جهان بنگرد به این معناست که هر گوینده یک منظر دارد؟ در حالی که این طور نیست که به تعداد افراد منظر وجود داشته باشد. منظر شامل قوم های مختلف مسلمان، مسیحی، یهودی و … می شود که هر کدام جهان را به نوعی می بینند. همه نظریات این گونه شکل گرفته اند که هر قومی به تدریج نظریه ای را ایجاد کرده است.

باقری در پایان سخنانش گفت: علم نیز از مناظر محدود بیان شده و شکل می‌گیرد. میزانی از تکثر و نسبیت برای پیشرفت علم لازم است. از این تکثر نباید ترسید زیرا به معنای نسبیت گرایی بد نیست و تلاشی برای رسیدن به حقیقت است. مثلا از قرآن تفاسیر مختلفی وجود دارد و در آینده هم تفاسیر جدید خواهد آمد و این اشکالی برای قرآن به وجود نمی آورد. همچنین اشکالی وجود ندارد که چند علم دینی وجود داشته باشد، همان‌طور که ما چند مکتب فقهی داریم.

سخنان خسرو باقری را می توانید اینجا ببینید!

انتهای پیام/