| امروز پنج شنبه, ۹ فروردین , ۱۴۰۳ |
سرخط خبرها:

حسین کلباسی پاسخ داد؛


انتظار از تدوین رساله دانشجویی در ساحت علوم انسانی چیست؟

با گذشت نزدیك به یك قرن از تأسیس نهاد دانشگاه در كشور، بسیاری از وجوه علمی، تاریخی و فرهنگی ملت ما همچنان دست نخورده باقیمانده و یا به اجمال معرفی شده‌اند.

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، شماره ۳۱ فصلنامه تاریخ فلسفه با سردبیری دکتر حسین کلباسی اشتری استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی و به همت بنیاد حکمت اسلامی صدرا منتشر شد.

در بخش سخن سردبیر این شماره آمده است:

از زمره مسائل مبتلابه دانشگاهها و مؤسسات آموزشی و پژوهشی کشور، رساله‌ها و پایان‌نامه‌های دانشجویی است؛ به گونه‌ ای که در یکی دو دهه اخیر، گذشته از تصویب و ابلاغ آیین‌نامه‌ها و دستورالعملهای مختلف، شاید دهها گردهمایی و نشست تخّصصی و کارگروه و کمیسیون و مانند اینها برای بررسی مشکلات این عرصه برگزار گردیده و می گردد. پرسش مبنایی در این‌ باره چنین است که به راستی تلقی و انتظار ما از تدوین و نگارش رساله دانشجویی چیست و این معنا به ویژه در ساحت علوم انسانی چه انعکاسی دارد؟ برخی ملاحظات در این زمینه بدین قرار است:

۱-  گزافه نیست بگوییم رساله دانشجویی فارغ از مقطع تحصیلی، نوعی تمرین و ممارست پژوهشی در عرصه‌یی از عرصه‌های تخصصی دانش است. رساله و پایان‌نامه زمینه‌یی است برای آشنایی دانشجو با سازوکار تحقیق، منابع و مصادر تخّصصی و بویژه آشنایی با شیوه استنتاج و استخراج نتایج جدید و نوآورانه در آن عرصه پژوهشی. این انتظار، انتظار اندکی نیست که دانشجو در پایان یک دوره آموزشی بتواند هم مهارتهای فنی خود را عملاً بکار گیرد و هم استعداد خلاقیت و ابداع خویش را به فعلیت برساند، به همین جهت، نظام آموزشی حاضر باید در این معنا درنگ کند که آیا قادر به تحقق همین حّد از انتظار هست یا خیر.

۲- فرهنگ ایرانی و اسلامی ما دارای پیشینه غنی و درازمدتی در عرصه پژوهشهای علمی است. این پژوهشها انحاء مختلفی از تحقیق و تتبع و گردآوری و تحشیه و تعلیق و تصحیح و ترجمه را تجربه کرده‌اند و از این جهت پشتوانه عظیمی از فعالیت و محصول علمی را برجای گذارده‌اند. با این حال هنوز هم مرزهای دقیق تحقیق و تتبع و گردآوری برای اغلب دانشجویان و محصلان ما روشن نیست و اینکه پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها متوجه کدامیک از انحاء فعالیت علمی باید باشد.

اگر امروز بخش قابل‌توجهی از پایان‌نامه‌ها صورت اقتباس و گردآوری محض دارند و از خلاقیت و مسئله‌محوری خالی هستند، در اصل به ابهام در اهمیت و ارزش و شیوه گردآوری بازمیگردد. بسیاری از آثار مهم علمی عالم در دانشهای محض و کاربردی صورت گردآوری دارد (مانند فرهنگها و دانش‌نامه‌ها و دائره‌المعارفها)، لیکن بر مبنای اصول و قواعد معین و نیز با اهداف و نتایج روشن. اگر دانشجویان ما همینقدر هم بتوانند مجموعه داده‌های یک حوزه تخصصی را به شکل منظم و مضبوط و هدفمند گزارش کنند، کار مهم و ارزشمندی را صورت خواهند داد؛ درحالی که آنچه عملاً مشاهده می شود از بسیاری جهات با اصول تتبع و گردآوری نیز ناسازگار است.

۳- امروزه اصطلاح «مسئله محوری» درفرایند بسیاری از داوریها و ارزیابیها وارد شده است. دقت در این اصطلاح برای راهبری به مقاصد پژوهش بسیار اهمیت دارد، لیکن دشواری مطلب اینجاست که مسئله چگونه و کی و کجا در ذهن و ضمیر پژوهشگر نقش می بندد؟ واقعیت این است که اولاً، بسیاری از نوشته‌ها و آثار یا از مسئله و مسائل اصلی فاصله دارند و یا اساساً در فهم و تشخیص مسئله به خطا رفته‌اند و ثانیاً، در تشخیص اولویت یا اولویتها به اشتباه رفته‌اند.

واضح تر بگوییم به فرض آشنایی استاد و دانشجو با اصول و قواعد و شیوه پژوهش، طیف عظیمی از رساله‌ها متوجه مسائل و موضوعاتیند که دغدغه اصلی و مبتلابه کشور و تاریخ و فرهنگ ما نیست. میتوان پرسید در ساحت فلسفه، چند درصد از رساله‌های دانشجویی به پژوهش و کشف میراث و سنت و فرهنگ تاریخی ما پرداخته است!

آگاهی از افکار و اندیشه‌های دیگران و نقش و اهمیت آنها در خودآگاهی تاریخی و قومی ما بر کسی پوشیده نیست، لیکن تفاوت میان فرهنگ و تاریخ ریشه‌دار و بی‌ریشه بسیار زیاد است. ملت ایران از دو میراث بزرگ ایرانیت و اسلامیت توأمان برخوردار است و این امتیاز در هیچ تجربه تاریخی دیگر بچشم نمی خورد.

 اکنون با گذشت نزدیک به یک قرن از تأسیس نهاد دانشگاه در کشور، بسیاری از وجوه علمی، تاریخی و فرهنگی ملت ما همچنان دست نخورده باقیمانده و یا به اجمال معرفی شده‌اند. شایسته است استادان و صاحب‌نظران و اصحاب علم و فلسفه با تشویق و ترغیب و هدایت دانشجویان و جوانان، ظرفیت این میراث بزرگ و بی نظیر را از زوایای تاریک و فراموش شده تاریخ خارج ساخته و امروز و فردای این ملت فرهمند و فرهیخته را به پشتوانه آن میراث مستحکم سازند. بی‌تردید امید و اعتماد به نفس واقعی هر قوم به آگاهی از ریشه‌ها و پیشینه معنوی آن بازمیگردد و دست تطاول بیگانه نیز همیشه متوجه فراموشی و ادبار ملتها به پیشینه اصیل خویش بوده است.

کد خبر : 69605
تاريخ ثبت خبر : 22 خرداد 1397
ساعت بارگزاری خبر : 11:31
برچسب‌ها:, ,

دیدگاه شما

( الزامي ) (الزامي)