به گزارش پایگاه خبری – تحلیلی طلیعه به نقل از ایکنا، حجتالاسلام والمسلمین محسن الویری، استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) ، ۱۵ آذرماه، در نشست فقه و تمدن از نگاه امام موسی صدر که در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی قم برگزار شد، با بیان اینکه فقه و تمدن از مباحث مهم دوره کنونی است، به فقه با نگاه تمدنی پرداخت و گفت: اگر تمدن را بالاترین سطح پیشرفت، فرهیختگی و رشد جامعه بدانیم، تمدن در دانشگاه و در علم این است که علوم مختلف در مسیر رسیدن به این سطح مؤثر باشند.
الویری بیان کرد: فقه با رویکرد تمدنی یعنی اینکه فقیه خود را مسئول برآوردن نیازهای مقلدان خود نداند و نیازهای همه جامعه، امت اسلامی و بالاتر از آن نیاز همه جهانیان و حتی جهانیان آینده را مدنظر داشته باشد.
وی افزود: فقه تمدنی بالاتر از فقه حکومتی و اجتماعی است و فقه حکومتی اخص از آن است؛ افق دید این فقه فراتر از جامعه بشری کنونی است، البته اگر فقه با رویکرد تمدنی دیده شود مسائل نوپدید هم به آن اضافه خواهد شد.
فقه نظامبخش و نظریهخیز
این استاد دانشگاه با بیان اینکه تمدن وجوه چندگانه دارد، بیان کرد: امام موسی صدر در سخنرانی خود در مورد جلوههای تمدن، روابط حقوقی را به عنوان یکی از ابعاد هفتگانه تمدن مورد توجه قرار داده است و فقه را در قواعد حقوقی اثرگذار میدانند؛ افزون بر این ایشان مباحث فقهی پراکندهای دارند که برخی واکنشی و برخی مبتکرانه است.
الویری با بیان اینکه سخنان ایشان نظریهخیز است بیان کرد: ایشان معتقد است که فقه نظامدهنده حقوق است و حقوق یکی از ارکان هفتگانه تمدن است.
رویکرد انسانگرایانه به فقه
وی با بیان اینکه موسی صدر تفسیری بدیع از حلال و حرام با رویکرد انسانگرایانه ارائه میدهد، افزود: در فقه هر حکم نهیای و بازدارنده به خاطر مفسده و یا هر حکمی امری به خاطر مصلحت انسان است، اما موسی صدر نقطه کانونی خود را در تبیین حلال و حرام به جای صرفاً بیان یک حکم شرعی اجباری به سمت مسئله حفظ استقلال انسان منتقل میکند، بدون اینکه بخواهد بحث مفسده و مصلحت را نفی کند.
استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) تاکید کرد: ایشان تکاپوی فقهی و اجتماعی داشتند به همین دلیل این مباحث فقهی را به انسان گره زدند و به همین دلیل نگاهشان هم تمدنی است؛ وی معتقد است که آیات قرآن و روایات در مورد طیبات، حلال و حرامها برای حفظ حرمت و استقلال انسان است؛ پس اگر کوشش انسان فقط صرف نیازمندیهای جسمی باشد نمیتواند این استقلال و حرمت را حفظ کند اما توجه به حلال و حرام استقلال وی را حفظ میکند و صرفاً با این نگاه انسان به رفع نیازهای مادی نمیپردازد و به حلال و حرام هم توجه خواهد کرد.
الویری اظهار کرد: وی به جای تکیه بر اینکه حلال و حرامها دستور خداست و چونوچرا ندارد، به این بحث پرداخته که حلال و حرام آمده تا هویت مستقل انسانی را حفظ کند که مبحثی فراتر از بحث شیعه و سنی است.
یکپارچهسازی مناسک
این استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه ایشان پیشنهاد یکپارچهسازی شعائر را میدهد، تصریح کرد: در نگاه اسلامی وی، بالاترین سطح مناسبات امت است و فقه با رویکرد تمدنی به حفظ و انسجام امت اسلامی میانجامد. ایشان بر خلاف بسیاری از فقها که اختلافات فقهی میان فرق مذهبی را عادی میدانند اختلافاتی را که سبب تکه تکه کردن، تفرق و پراکندگی امت اسلامی میشود برنمیتابد و معتقد است باید در مناسک به سمت یکپارچهسازی پیش برویم و حدت بیشتری را ایجاد کنیم.
این محقق و استاد حوزه و دانشگاه اظهار کرد: امام موسی صدر تأکید میکند که وظیفه اسلامی اقتضاء میکند که باید برای یکپارچهسازی شرایع تلاش کنیم و وی در مجمعی در قاهره هم این پیشنهاد را ارائه و تصریح کرد که مقصودم از شعائر آنهایی است که بازتاب آن در توده مردم دیده میشود؛ مذاهب گوناگون فقهی در اسلام در خدمت اسلام هستند ولی وقتی اختلاف مذاهب در مورد مناسبتهایی مانند عید، آغاز رمضان و در شکل و مناسک حج، موجب تفرقه در میان توده مسلمین میشود که نیازمند اتحاد هستند میتوانیم به یکپارچگی شعائر بپردازیم.
وی با بیان اینکه ارائه یافتههای علمی به صورت شتابزده با منسک و منش موسی صدر سازگار نیست، افزود: ایشان وقتی سخن از یکپارچگی آورده به مبانی آن نیز اشاره دارد و فرموده که این مبانی از آیات و روایات به دست آمده که برای همه ما محققان درس است، البته ایشان در این بحث تأکید هم دارد که در یکپارچهسازی دو موضوع داریم؛ عبادت، مناسک و بنده بر واحدسازی مناسک تأکید دارم و نه عبادات که تغییرناپذیر هستند.
الویری اظهار کرد: موسی صدر به شدت به مناسبات انسانی توجه دارند و به عنوان معیار در فقه به آن نگاه میکنند؛ وی معتقد است که میان افراد جامعه پیوندهای اخلاقی مستحکمی وجود دارد و فقه میتواند با نگاه اخلاقی آن را تقویت کند؛ ایشان همچنین به وجه اجتماعی عبادات و نقش آن به تقویت مناسبات اجتماعی میپردازد.
الویری با بیان اینکه امام موسی صدر اصل عبادات را مانند روزه و حج و زکات جمعی میداند تصریح کرد: همچنین همه عبادات برای تقویت مناسبات اجتماعی دانسته است؛ هر یک از عبادات همکاری و محبت میان افراد جامعه را تقویت میکند؛ بنابراین فقیهی که در فقه فردی و عبادی پیوند اجتماعی را دنبال میکند، رویکرد اجتماعی دارد و تأکید دارد که بخش اعظمی از ابواب فقهی قابل نگریستن از این منظر است.
این استاد دانشگاه و حوزه علمیه با اشاره به خطابات جمعی قرآن، اظهار کرد: فقیهی که دغدغه اجتماعی دارد از آیات قرآن این نوع برداشت دارد که داراییها و ثروت انسان از منظر فقه اسلامی تنها برای خود فرد نیست و برای همه مردم است؛ ایشان خطاب جمع در «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَأْکُلُوا أَمْوَالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْبَاطِلِ…»(نساء/۲۹) را به عنوان مؤید گرفته است.
فقه قابلیت تمدنسازی دارد
الویری تصریح کرد: استخراج و بازتعریف دروس فقهی موسی صدر نیازمند بازمطالعه و تحقیق بیشتر است؛ مباحثی مانند طهارت ذاتی اهل کتاب، همچنین قلمرو اجرای فقه از جمله مباحثی است که باید تحقیقاتی روی آن داشته باشیم تا نشان دهیم فقه قابلیت تمدنسازی دارد.
وی در سخنان مجددی در مورد رویکرد انسانگرایی به فقه تأکید کرد: موسی صدر به مصالح و مفاسد احکام توجه دارند و اگر نگاه انسانگرایانه دارد به معنای انسانمحوری مرسوم در غرب نیست؛ همچنین انسانگرایی به مفهوم فراماسونری که چندسال قبل در ادبیات برخی افراد در دولتهای قبلی هم بود نیست بلکه ایشان معتقد است که قرآن و روایت مبنای سخنان وی است.
الویری بیان کرد: تاریخ حوزه علمیه در دهههای معاصر نیازمند بازخوانی است؛ زیرا پرسشهای زیادی برای حوزه امروز مطرح است که نگاه به این پیشینه بسیار مهم است.
در ادامه این نشست، مهدی نورمحمدی، دبیر این جلسه در سخنانی گفت: امام موسی صدر از ابتدا نگاه کلان و تمدنی داشت و بلافاصله با ورود به لبنان بحث اتحاد و پیوند حتی با غیرمسلمین را مطرح و با همین نگاه در طول یکسال فقر را ریشهکن میکنند.
وی با اشاره به نقش خانواده موسی صدر در موفقیتهای ایشان، بیان کرد: ایشان از اینکه نتوانسته به خانواده آن طور که باید خدمت کند، ابراز تأسف کرده است.
نمایهگذاری ۱۲ جلد اثر موسی صدر
همچنین نورا صدر، دختر امام موسی صدر در سخنانی بر تعامل میان مؤسسه و پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تأکید کرد و گفت: در مورد نمایهگذاری برای آثار امام موسی صدر همکاری و تعامل با پژوهشگاه داریم و ۱۲ جلد اثر به زودی نمایه خواهد شد.
وی در مورد تقریرات ایشان افزود: به دلیل سفرهای متعدد ایشان به کشورهای مختلف مطالبی از بین رفته ولی باز تقریراتی از ایشان در دست است که کامل نیست؛ البته چند جزوه کامل داریم که نیازمند تصحیح است و به ویژه مباحث جدید اقتصادی در آن پررنگ است.
نوراصدر تاکید کرد: شخصیت، منظومه فکری و الگوی زندگی امام موسی صدر باید برای استفاده محققان تبیین شود و صرفاً به عنوان یک شخصیت از موسی صدر یاد نکنیم.
فقدان تئوری پیشرفت در حوزه
سلیمان خاکبان، استاد دانشگاه قم نیز در سخنانی گفت: برای رسیدن به تمدن پیشنیاز اصلی، نظریه و مدل در باب توسعه و پیشرفت است؛ اینکه پیشرفت چیست و مدل دستیابی به آن چیست؟ جهان مدرن تعریف روشنی ارائه داده ولی ما هنوز در حوزه تئوری منسجم و قوی نداریم چه رسد به مدلسازی و پیاده کردن آن.
انتهای پیام/