اصول فقه به بازمهندسی نیاز دارد/ضرورت تحول در فرایند اجتهاد

به گزارش پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه به نقل از مهر، ه آیت الله اعرافی مدیریت حوزه های علمیه سراسر کشور عصر دوشنبه در دوره آموزشی پژوهشی علوم انسانی اسلامی مفتاح حضور یافت و درباره نسبت علوم اسلامی با علوم انسانی اسلامی و وحدت حوزه و دانشگاه به ایراد سخن پرداخت.

لبیک حوزه به مطالبات رهبری

آیت الله علیرضا اعرافی با اشاره به فرمایشات رهبر معظم انقلاب در دیدار جمعی از طلاب تهران گفت: «حوزه با صدور بیانیه ای به ندای رهبری لبیک خواهد گفت. حتما با همه موانع، دست و پنجه نرم خواهد شد تا منویات و رهنمودهای ایشان به طور کامل تحقق یابند.»

وی افزود: «در سخنان ایشان چند نکته برجسته بود. یکی اینکه دربارۀ  این که آیا عصر انقلاب پایان پذیرفته است چند مغالطه وجود دارد: ۱. تقابل انقلاب با عقلانیت ۲. تقابل انقلاب با نظم و نظام: انقلاب اسلامی یک فلسفه ای دارد که ناظر به آن تمدن سازی است و تا وقتی که عناصر مزاحم در سطح جهانی وجود داشته باشد انقلاب هم حضور دارد. ۳. تقابل انقلاب با امنیت ۴. تقابل انقلاب با ارتباط جهان. نکته ی دیگر مورد تأکید ایشان عبارت بود از این که حیات طیبه یکی از اموری است که انقلاب و حوزه باید دنبال کند و برای آن نیاز به حرفهای نو داریم.»

ضرورت همکاری حوزه و دانشگاه

وی با بیان ضرورت تعامل و هم افزایی حوزه و دانشگاه افزود: «این جلسه من را یاد خاطرات ۳۰ سال قبل انداخت که چقدر با دانشگاهی ها و حوزوی ها در ارتباط بودیم. طبعاً حرکت هایی که شما آغاز کردید باید قله های بلندتری را هدف گیری کند. حتما هم در حوزه و هم در دانشگاه نیاز به تحولاتی داریم با نگاه های جامع و وسیعی که بتواند پاسخ گوی این نیازهای تمدنی باشد.»

وی با اشاره به نقش این دوره در تحول در علوم انسانی گفت: «بنده به عنوان طلبه ای در حوزه و مسئولی در حوزه، این تلاش و سعی بلیغ را می ستایم و ارج می نهم و هم مقدم دانشجویان عزیز و طلاب را گرامی می دارم به خصوص عزیزانی که از شهرهای دیگر حضور دارند خوش آمد می گویم. این حرکت شما، حرکت مبارکی است که می تواند گامی مفید به جلو بردارد. ما هم در حد توانمان در استمرار این حرکت در خدمت خواهیم بود.»

اسلام؛ دین تمدنی

اعرافی با بیان نکاتی پیرامون نگاه تمدنی به دین اسلام و احیاگری انقلاب اسلامی بیان داشت: «اسلام یک دینی جامع تمدنی است و یک تعلیقه و حاشیه بر زندگی بشر نیست. دین تمدنی یعنی دینی که دارای نظریه های بنیادی، عقلانی و فراگیر و جهت دهنده به همه حیثیات زندگی بشر است. همچنین دارای انعطاف در عین ثبات است و نظامات اجتماعی زندگی بشر را هم هدایت می کند.»

همچنین وی دربارۀ ویژگی های تمدنی دین گفت: «دین اسلامی یک تبیین کامل و یک فلسفه جامع و کامل از زندگی بشر ارائه می دهد. این دین روحی است که در تمام ساحت ها دمیده می شود و ورود حداکثری به زندگی دارد»

وی در ادامه اضافه کرد: «شاخص یک اندیشه تمدنی که مصداقش در اینجا دین است، ورود در ساحت های گوناگون زندگی به صورت منسجم و یک پارچه است. اجزای توصیفی و تجویزی آن در یک مجموعه منسجم و نظام وار قرار می گیرد. اصلا بین آنها ناسازگاری وجود ندارد. این همان نظام سازی است که شهید صدر فرموده اند. کل نظام ها هم با هم انسجام دارند و به شکل هرمی به نقاط کلان اصلی می رسند و آن رأس هرم و قله بر همه اینها سایه افکنده است.»

اعرافی در ادامه با بیان ویژگی انعطاف در عین ثبات برای دین اسلام گفت: «اگر چیزی بخواهد تمدنی فرازمانی و فرامکانی باشد، باید انعطاف در عین ثبات داشته باشد که این همان نظریه ثابت و متغیر است که علامه طباطبایی و شهید مطهری بیان کرده اند.»

سطوح دین تمدنی

وی در ادامه خاطرنشان کرد: «اگر در روزگار ما بخواهد دینی تمدنی باشد، حداقل در سه سطح باید حضور داشته باشد: ۱. در سطح فکری و فلسفی و بنیادی، ۲. در سطح دانش ها و علوم: حتما یک دین تمدنی باید بر ذخایر علمی بشر سایه بیفکند. ۳. در سطح اشکال و سطوح رویین زندگی که عبارت است از سبک زندگی و معماری و آداب و رسوم. اگر ما بخواهیم به این دین با این نگاه تمدنی دسترسی پیدا بکنیم، نیاز به اجتهاد داریم و اجتهاد رایج در حوزه ها کافی نیست و نیاز به عرض و طول و عمق و ژرفایی بیشتر دارد. باید دامنه اجتهاد خود را تعمیم دهیم.»

ضرورت تحول در نظام اجتهادی

وی در ادامه با اشاره به ضرورت تحول در فرایند اجتهاد و حرکت از ساختن منظومه های حکمی به سمت نظامات افزود: «مقصود نظام سازی این است که از درون احکام فقهی به قواعد بنیادی برسیم مانند چیزی که شهید صدر در گام اول اقتصادنا بیان کرده اند. در مرحلۀ بعد باید اجتهاد را از گزاره های تجویزی به سمت گزاره های توصیفی ببریم. فلسفه و کلام ما به نحوی اجتهاد در این مسائل است ولی این حد کافی نیست. در تفسیر باید تأکید کنیم که از عصر علامه طباطبایی باید جلوتر برویم و تفسیر تخصصی ناظر به حوزه های علوم بنویسیم. در حدیث هم باید یک نوع اجتهاد توصیفی فلسفی کلامی البته نه در حوزه اعتقادات ایجاد کنیم.»

وی با اشاره به این موضوع که اجتهاد باید امتداد دین را در علم و هنر و … تأمین کند گفت: «ما در علوم و دانشهای حوزه و در دانشگاه هم به یک شکل دیگر نیازمند به یک تطویر و تطور هستیم. ما در کنار این ۵۰-۶۰ باب فقهی فقه به ۲۰ باب و کتاب فقهی جدید نیازمندیم. هر چند که در همین ابواب موجود نیز باید مسائل مستحدثه را بررسی کنیم. در حوزه اصول فقه نیز اگرچه از مدافعان اصول بسیار غنی امروز هستم اما فکر می کنم اصول فقه امروز یک بازمهندسی نیاز دارد.»

نهضت علمی امام باقر(ع)

اعرافی در ادامه با بیان حدیثی از امام صادق علیه السلام درباره پدر گرامیشان گفت: «حدیثی در کافی شریف آمده است که امام صادق علیه السلام: کان ابی کثیر الذکر، لقد کنت أمشی معه و إنه لیذکر الله و آکل معه و إنه لیذکر الله و لقد کان یحدث القوم و ما یشغله ذلک عن ذکر الله. شکل ظاهری اش این است که ذکر می گفت و باطنش این است که در جمع بود و در عین حال در محضر حق. یحدث القوم و ما یشغله ذلک عن ذکر الله. این بخشی از یک حدیث مفصلی است که درباره مقام ذکر امام باقر علیه السلام از امام صادق علیه السلام نقل شده است.»

وی در ادامه افزود: «زندگی این دو امام یک فصلی نو بود در حیات ائمه که ویژگی آن پایه ریزی یک اندیشه جامع بود که تاکنون فرصت نشده بود و تلاشی که امام باقر علیه السلام انجام داده بودند برای پرورش شاگردان امری روشن است.وقتی در بستر شهادت بودند، خطاب به فرزندانشان فرمودند: اوصیک باصحابی خیرا: فرزندم تو را  توصیه می کنم به بهترین نیکی به اصحاب من. گویا امام باقر علیه السلام می خواهند بفرمایند کارهای زیادی انجام شد تا این جمع بزرگ از صحابه تربیت یافتند.»

وی با گرامیداشت ماه ذی الحجه و تقارن این دوره با این ایام مبارک گفت: «دهه ذی الحجه را گرامی می داریم که هم سنگ و هم وزن ماه مبارک رمضان است و انواع نعم عرفانی و معنوی در آن جمع شده است و اوج و قله آن عرفه و اضحی است و در پیش روی ما دعای عرفه و اضحی قرار دارد.»

انتهای پیام/