کتابی که به بررسی مسائل آموزش عالی ایران می‌پردازد

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، کتاب «دانشگاه، ارتباطات و توسعه‌ ملی در ایران» تلاشی است برای پاسخ دادن به یک پرسش مهم تاریخی که «دانشگاه برای برآوردن کدام نیاز جامعه و کشور تأسیس شده است و در کدام سوی کیفی و کمی باید توسعه یابد؟» هر یک از فصل ‌های چهارگانه‌ این کتاب جنبه ‌ای از این پرسش را در پیوند با مسئله ‌ای انضمامی پاسخ می ‌دهد.

از نظر نویسنده پیشبرد جریان توسعه طبیعتا مستلزم افزایش ظرفیت تولیدی است ولی این شرط لازم است اما کافی نیست. در نهایت امر شکل استفاده از این ظرفیت تولیدی است که می تواند سطح و محتوای پیشرفت را در جامعه تعیین کند و این شکل، تابعی از ظرفیت های معنوی و نظام ارزشی هر جامعه است.

تهرانیان به این نتیجه رسیده است که آن راهبرد توسعه ای که اولویت را به گسترش ظرفیت های انسان و نهادهای اجتماعی بدهد، از راهبردی که پیشینگی را به توسعه ظرفیت های تولیدی می بخشید موثرتر و انسانی تر عمل می کند. وی با این پیش فرض ها کوشید واژه توسعه ملی را در خارج از چهارچوب مفاهیم مادی گرایانه وارداتی تعریف کند و آن را مفهومی بداند که به بالا رفتن ظرفیت های مادی و معنوی نظام ملی و رسیدن به سطوحی جدی از پیچیدگی، نظم و نوآوری منجر می شود.  

کتاب پیش رو تنها گردآوری چند مطالعه پراکنده پیرامون دانشگاه نیست بلکه طرح انتخابی منظومه های به هم پیوسته ای از یک اندیشه توسعه ای است. این کتاب بازیابی و بازخوانی دیدگاهی متفاوت درباره دانشگاه و توسعه ملی است که می توان به اعتبار آن درستی ها و نادرستی های کارکرد دانشگاه را از منظر توسعه ملی و زمینه های مساعد و نامساعد و پی آمدهای گریزپذیر و گریزناپذیر رشد آن مطالعه کرد.

فصل اول کتاب به موضوع پیچیده‌ مهاجرت نخبگان «فرار مغزها» می ‌پردازد و علت ‌های مختلف آن را می ‌کاود. فصل دوم ضمن مروری تاریخی بر تکوین مفهوم «دانشگاه» و کارکرد آن در جوامع سنتی و صنعتی در غرب، می‌ کوشد دست به مطالعه‌ ای تطبیقی درباره‌ فرایند تاریخی شکل ‌گیری دانشگاه در ایران بزند. در این فصل نگارنده یک‌ بار دیگر به موضوع «فرار مغزها» می ‌پردازد و تلاش می ‌کند با نگاهی به آینده، چشم‌اندازی از توسعه‌ نظام دانشگاهی در ایران را ترسیم کند.

فصل سوم کتاب «نقش دانشگاه در توسعه ملی» است که در قالب همان همکاری مشترک به مطالعه ابعاد توسعه ای دانشگاه می پردازد. فصل چهارم کتاب با عنوان «ارتباطات، فرهنگ و بحران دنشگاه» برگرفته از آخرین تحقیقات پژوهشکده علوم ارتباطی و توسعه ایران و رهیافت های تهرانیان در حوزه آموزش عالی ایران تا سال ۱۳۵۷ است. این فصل که خود متشکل از سه نوشتار مجزاست که عبارتند از: «رسانه‌ و توسعه‌ آموزشی»، «تحولات فرهنگی ایران و آینده» و «بحران دانشگاه».

در بخشی از این کتاب آمده است:

«امکان ایجاد و رشد دانشگاه به عنوان عقل نقاد جامعه جدید در ایران همواره با پرسش های جدی در درون و بیرون خود روبرو بوده است. دانشگاه چون نهادی زنده و پویا و هم پیوند با پیرامون خویش است، سلامت و بیماری اش وابسته به محیط و فرهنگی است که در آن می زید.

در فرهنگ مساعد و فضاهای گشوده و دموکراتیک، دانشگاه نهادی است خلاق و فعال و دارای نقش های چندجانبه و متمایز که هیچ کدام آنها به جای دیگری نمی نشینند اما در فرهنگ نامساعد و فضاهای تنگ و بسته دانشگاه به نهادی تبدیل می شود که گرفتار ناهمگنی و کژکارکردی نقش هاست.»

کتاب «دانشگاه، ارتباطات و توسعه‌ ملی در ایران؛ کندوکاوی در مسائل آموزش عالی ایران» نوشته مجید تهرانیان، به کوشش هادی خانیکی در ۲۸۸ صفحه با قیمت ۱۴۰۰۰ تومان توسط انتشارات پژوهشکده‌ مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در سال ۱۳۹۶ منتشر شده است.

انتهای پیام/