به گزارش پایگاه خبری – تحلیلی طلیعه به نقل از ایکنا، آیتالله احمد مبلغی در نشست «چالشهای فقه در دنیا معاصر» در قم با طرح این سؤال که آیا اساسا فقه چالش دارد یا خیر؟ گفت: از آن جا که چالش در مسیر انجام افعال و کارکردهای انسان معنا مییابد و برای افعال و دستورات خدا بی معناست؛ بنابراین تعبیر چالش برای فقه درست است زیرا فقه از آن جهت که تلاش مجموعهای از انسانها ولو فقهاست در مسیر چالش است.
وی بابیان اینکه نمیتوان تعبیر چالش فراروی شریعت را به کار برد زیرا دین و شریعت، کار خداست و چالشی ندارد، افزود: البته میتوان گفت چالشهای فراروی دینمداری و تحقق شریعت ولی اینکه بگوییم چالشهای فراروی خدا، حرفی بیمعناست؛ بنابراین هرکجا که عنوان عمل انسانی صدق کند سخن از چالش به میان آوردن امری معقول است.
رئیس مرکز تحقیقات مجلس شورای اسلامی بابیان اینکه فهم شریعت کار هرکسی نیست و باید فقیه توانمند وارد این عرصه شود، بیان کرد: ابتدا باید ببینیم که فقه به دنبال چه کارکرد و اهدافی است و آنوقت به فرض و تصور چالشهای فراوری برای چنین فقهی به رفع آن دست بزنیم.
مبلغی بابیان اینکه درگذشته تعبیر نوازل را برای موضوعات جدید فقهی به کار میبردند و در دوره فقه کلاسیک، فقه مستحدثه را به کار میبرند، ادامه داد: در اصل، هر چیزی که نو بوده و رخ میدهد موضوع فراروی فقه است و فقه باید به سمت پاسخ دادن به آن پیش برود؛ البته حوادث لزوماً مستحدثات نیستند و ممکن است چیزی قبلاً برای دیگران حادث شده باشد ولی در دوره بعد هم برای گروه دیگری؛ البته نازله و نوازل به تعبیر مسائل مستحدثه که امروز به کار میرود نزدیکتر است.
مبلغی بابیان اینکه در ادبیات اهل سنت واژه فقهالتوقع وجود دارد که ظاهراً در فقه احناف هست، افزود: فقه توقع ناظر به آینده است؛ یعنی آنچه احتمال وقوع آن را در آینده میدهیم لذا در این نوع فقه، افتراضات و مفروضاتی که هیچ عینیت و واقعیتی پیدا نکرده بود مطرح میشد؛ البته فقه معمایی هم در دوره بنیعباس رواج یافت زیرا بنیعباس تلاش میکردند تا فقها را مشغول این مسائل کرده و خودشان حکومت کنند؛ حتی گاهی ائمه(ع) هم درگیر این موضوعات میشدند ولی ائمه از این فرصت برای حقانیت شیعه و امامت بهره میبردند که نمونه آن در مناظرات وجود داشت.
فقه آینده ایجاد شود
وی با تأکید بر اینکه خوب است امروز هم فقه آینده که درگذشته تعبیر به فقه توقع میشد ایجاد شود به طرح این سؤال پرداخت که آیا در قدیم کار پاسخگویی فقه به نوازل دچار چالش میشده، عنوان کرد: حتماً چالش بوده است ولی نه زیاد؛ چون مسائل آن دوره محدود بود و پیچیده هم نبود و اگر پیچیده بود با شور و مشورت پاسخ میگفتند و حتی اگر پاسخ هم داده نمیشد بازتاب چندانی نداشت و از اصالت فقه نمیکاست و فقه حضور قوی و نیرومند در جامعه داشت.
۳ سنخ چالش فراوری فقه
این استاد حوزه علمیه بابیان اینکه فقه در گذشته با چالشهای سختی مواجه نبوده است، تصریح کرد: امروزه فقه، حقیقتاً با چالشهای بسیاری مواجه است که میتوان به سه سنخ تقسیمبندی کرد؛ اول: چالش در پاسخگویی و پوششدهی، دوم: چالش در حضوریابی و جایگاه فقه در جامعه و سوم: چالش در کارآمدی و تاثیرگذاری.
بسیاری از مسائل جدید توسط فقه پاسخ داده نشده است
مبلغی تصریح کرد: مراد از نوع اول این است که اگر مسائل مستحدثه رخ دهد و فقه حتی ۲۰ درصد پوشش ندهد چالش است؛ یعنی فقه باید چتر خود را بگستراند و همه مسائل جدید به درون فقه بیاید و حل شود ولی معالأسف این چالش وجود دارد و بسیاری از مسائل توسط فقه امروز پوشش داده نشده و نمیشود و این فرایند پوششی، ضعیف است؛ میتوان مسائل مستحدثه که در فقه بررسی نشده را لیست کنیم در این صورت این لیست خیلی بیشتر از لیستی است که فقه پاسخ داده است.
وی اظهار کرد: نباید گفت که چه ایرادی دارد فقه به همه مسائل جواب ندهد؛ فقه کارش پاسخ دادن به مسائل جدید است و نباید صورتمسئله را پاک کرد، زیرا مرم پاسخها را از جاهای دیگر میگیرند و جامعه منسجم فقهی شکل نمیگیرد و در این صورت به اجرای فقه در مسائل کهنه هم ضربه میزند در این صورت با جامعهای روبرو هستیم که توجهی به بیشتر احکام فقهی نشان نمیدهد.
مبلغی با اشاره به کمیت بالای مسائل مستحدثه و خارج بودن از حد تصور ما ادامه داد: این کمیت آنقدر بالا و حجیم است که نشان میدهد جامعه مسائل جدید زیادی دارد که گاهی ما با آن آشنا نیستیم بهعنوانمثال، حقوق امروز رقیب فقه شده است از طرف دیگر کمیت متنوعی هم در مسائل جدید فقهی زیاد شده است؛ موضوعات اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، علمی، بینالمللی و … هرکدام نوعی است که در درون آن هزاران مسئله است بنابراین اگر خود را تنها مشغول مسائل قدیم کنیم مردم سراغ دیگران خواهند رفت.
رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی افزود: ساختار و مناسبات جامعه دائماً در حال تغییر است و وقتی ساختار اجتماعی تغییر پیدا کرد فقها باید به تغییر این ساختارها واقف باشند؛ اینهمه علوم بشری در طول زمان مسئله ایجاد میکنند ولی ما به کدامیک از این مسائل پاسخ دادهایم؛ ما سر جای خود نشسته و بررسی نکردهایم.
فقیه نمیتواند بگوید موضوع به من ربطی ندارد
مبلغی بابیان اینکه کیفیتهای مسائل، پیچیده است تصریح کرد: این مسائل بهگونهای نیست که در حجره بنشینیم و حکم بدهیم؛ نمیتوان گفت که موضوع ربطی به فقیه ندارد در این صورت وقتی فقیه موضوع را نشناسد پس برای چه چیزی تتبع میکند زیرا تتبع برای موضوعی که در ذهن خود بافتهایم به درد نمیخورد زیرا گاهی مسائل ذوابعاد و ذواضلاع شده و مطالعات بینا رشتهای شکل گرفته است.
مبلغی افزود: مسائل امروز مانند برق در حال ایجاد شدن است و یکدفعه بارش مسائل را داریم که بهسرعت میآیند و بهسرعت میروند بنابراین باید پاسخهای جامع و با نگاه به آینده بدهیم که ابعاد آینده را هم در بر بگیرد؛ تکنولوژی که امروز ایجاد شده خودش دنیایی است. امروز انقلاب تکنولوژی صوت گرفته و تکنولوژی با خودش فرهنگ و عقبه فرهنگی میآورد.
چالشهای فقهی دینداری مردم را تضعیف میکند
این محقق و استاد برجسته حوزه علمیه بابیان اینکه فقه اگر جایگاه پیدا نکند منزوی خواهد شد اظهار کرد: وقتی فقه، فراگیری و در برگیری نداشته باشد جایگاه نخواهد داشت و کارکرد هم نخواهد یافت بنابراین بحث چالشهای فقهی را جدی بگیریم و تصور نکنیم که اگر این چالشها را بحث نکنیم کماهمیت است و تصور نکنیم که تأثیر منفی بر فقه نخواهد گذاشت و تصور نکنیم بر دینداری سرایت نمیکند، زیرا دینمداری و ایمان را هم تضعیف خواهد کرد و البته نباید تصور کرد که ما قادر به پاسخگویی نیستیم زیرا دین اوسع و قویتر و گستردهتر از همه مسائل است البته بهشرط اینکه معرفت دینی داشته باشیم زیرا معرفت فقهی جزئی از معرفت دینی است.
بزرگترین مسئولیت حوزه
مبلغی تصریح کرد: اگر ما برای موضوعات و مسائل جدی جامعه در همه ابعاد آن پاسخی نداشته باشیم تصور نکنیم جامعه منتظر خواهد ماند بلکه رقبا میآیند و جای فقه را پر میکنند؛ امروز مسئولیت حوزه در شناخت این چالشها و حل آن بهصورت دقیق، بزرگترین مسئولیتی است که لیس فوقها مسئولیت؛ ولی آیا به این مسئولیت توجه لازم را نشان داده و میدهیم؟ انشاء الله که اینطور است.
انتهای پیام/