ماه رمضان زمان جامعه سازی علوی است

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه به نقل از روابط عمومی مجتمع فرهنگی شهدای هفتم تیر(سرچشمه)، متنی که در ادامه می آید برداشتی از کلاس شرح نهج البلاغه دکتر محسن اسماعیلی عضو شورای نگهبان است که چهارشنبه ها در مجتمع فرهنگی سرچشمه برگزار می شود.

 نکته مهم دیگری که در نهج البلاغه مورد تأکید حضرت امیر سلام الله علیه قرار گرفته است، اثر طبیعی و تردیدناپذیر اجتماع و الفت یا تفرقه و عداوت در سرنوشت ملت ها است. غالباً توصیه به اجتماع و الفت را یک توصیه اخلاقی و حداکثر مستحب! تلقی می کنند که اگر باشد بهتر است و می تواند به رشد و موفقیت سریع تر ما کمک کند.

اما حقیقت غیر از این است. اجتماع و الفت یک ضرورت اجتناب ناپذیر است که سرنوشت دین و جامعه دینی را رقم می زند. خاصیت با هم بودن یک ملتْ، تولید قدرت و پیروزی آنان است؛ حتی اگر اهل باطل باشند و اهداف نادرستی در سر پرورانده باشند؛ همان گونه که نتیجه محتوم پراکندگی و درگیری داخلی یک ملت، ضعف و شکست است؛ حتی اگر اهل حق  بوده باشند.

این، یک سنت الهی و قانونی از قوانین هستی است که تبدیل ناپذیر هم هست. از این رو، علی علیه السلام به صورت مکرر و موکد همگان را به مطالعه دقیق تاریخ گذشتگان و عبرت گرفتن از سرنوشت آنان سفارش کرده است؛ از جمله در خطبه قاصعه فرموده است: حالات آنها را در خوبى‏ها و سختى‏ها همواره به یاد آرید تا مبادا شما هم مانند آنان باشید. پس به سراغ کارهایى روید که موجب عزت و اقتدار آنان شد، دشمنان را از آنان دور نموده، عافیت و سلامت‏ به آن‏ها روى آورد، نعمت را در اختیارشان ‏قرار داد، و کرامت و شخصیت ‏باعث پیوند اجتماعى آنان شد؛ یعنى از تفرقه و پراکندگى ‏اجتناب ورزیدند و بر الفت و همگامى همت گماشتند، و یکدیگر را به آن توصیه و تحریص ‏نمودند.

همچنین از هر کارى که ستون فقرات آن‏ها را در هم شکست و قدرت‏شان را سست کرد اجتناب ورزید؛ یعنى از کینه‏هاى درونى، بخل و حسادت و پشت کردن به یکدیگر و ایجاد فتور و سستى‏ بین جامعه سخت دورى گزینید.

مقصود امام این است که تاثیر همگامی و همدلی یا عدم آن بر اعتلا یا انحطاط ملت ها قانونی همیشگی و همگانی است. خداوند با هیچ ملتی عقد اخوت نبسته است و سرنوشت هر ملت در گرو نحوه رفتار خود اوست. حتی ملت های مومن نیز نباید خود را از این قاعده مستثنا بدانند. برای همین است که در ادامه به طور خاص به تشریح سرنوشت امت های مومن می پردازد و می فرماید: « بنگرید چگونه بودند زمانى که اجتماعشان متّحد، خواسته هایش متّفق، دلها معتدل و مناسب، دستها پیشتیبان هم، و شمشیرها مددکار یکدیگر، چشم دلشان نافذ، و تصمیم هایشان یکى بود! آیا با این اوصاف آقاى سراسر زمین نبودند، و بر جهانیان حکومت نمى کردند؟

اما از طرف دیگر به پایان کارشان هم نظر کنید که به کجا رسیدند؛ زمانى که بینشان جدایى افتاد، الفتشان به پراکندگى تبدیل شد، وحدت کلمه و دلهایشان به اختلاف بدل شد، دسته دسته شده، و به جنگ با هم برخاستند. خداوند لباس کرامت را از وجودشان به در آورد، و نعمت فراوانش را از آنان گرفت، و داستان زندگى آنان در بین شما به عنوان درس عبرتى براى عبرت گیرندگان شما باقى ماند.»

حضرت سپس نمونه هایی از سرنوشت پیروان پیامبران پیشین را یادآوری می کند و هشدار می دهد که: سرگذشت ملت ها یکسان، و صفات و افعالشان شبیه به یکدیگر است! حتی امت پیامبر خاتم که دوباره اجتماع و الفت را به اهل ایمان بازگرداند و در نتیجه اقتدار و عزت از دست رفته را بازیافتند. اما افسوس که ملت ها دچار غفلت و اشتباه می شوند و از تجربه های تلخ گذشته درس نمی گیرند. امام خطاب به امت پیامبر به گرفتار شدن دوباره آنان در دام تفرقه و دشمنی اشاره کرده و فرموده اند: « شما دست از ریسمان اطاعت خدا کشیدید و با احیاى احکام جاهلیّت دژ محکم الهى را که گرداگرد شما بود در هم شکستید. خداوند سبحان بر این امّت منّت نهاده و پیوند الفت و اتحاد را میان آنان برقرار ساخته، الفتى که در سایه آن در نهایت امنیّت رفت و آمد کنند و در کنف حمایت آن قرار گیرند؛ نعمتى که هیچ کس از مردم نمى تواند بهایى براى آن بشناسد، زیرا از هر بهایى برتر و از هر چیز با ارزشى پرارزش تر است.

شما بعد از هجرت به سوى اسلام، به خوى اعراب بادیه نشین قبل از اسلام بازگشتید و بعد از دوستى و محبّت رشته الفت را گسستید و به صورت گروه هاى پراکنده درآمدید. از اسلام تنها به نامش قناعت کردید و از ایمان جز ظاهرش را نمى شناسید.»

به راستی که همین گونه است. مردمی که قدر موقعیت خود را ندانند و برخلاف آن همه امر به اجتماع و الفت یا نهی از تفرقه و عداوت باز هم به جان یکدیگر بیفتند، از اسلام جر نام و نشانی ندارند.

پیروزی قطعی بی دین های متحد!

امام علی علیه السلام در خطبه های دیگری نشانه های همین سنت قطعی را در سرنوشت مردم مسلمان در سال های پس از پیامبر نشان داده و پیامدهای آن را نیز پیش بینی کرده است. برای مثال، می فرماید: علت تسلط بنی امیه بر مردم آن بود که الفت مسلمانان به جدایی تبدیل شد و همین باعث شد که چنان کسانی به قدرت برسند و تکیه بر جای رسول خدا بزنند:« افْتَرَقُوا بَعْدَ أُلْفَتِهِمْ وَ تَشَتَّتُوا عَنْ أَصْلِهِمْ«.

در آخر این خطبه نیز حضرت بار دیگر گلایه های خویش از آن مردم نامرد را تکرار کرده و عامل شکست را برای آنان چنین بازگو می کند:« ‏اى مردم! اگر دست از حمایت ‏یکدیگر در یارى حق بر نمى‏داشتید و براى تضعیف و زبون‏ ساختن باطل سستى نمى‏کردید، هیچگاه آنان که در حدّ شما نیستند در نابودى شما طمع نمى‏ورزیدند، و هیچ قدرتى بر شما غلبه پیدا نمى‏کرد. اما همچون بنى اسرائیل در حیرت ‏و سرگردانى قرار گرفتید.«

از دیدگاه امام، حتی اجتماع ظاهری و الفت مقطعی نیز تأثیر خود را دارد و موجب پیروزی بی دینان بر دینداران متفرق می شود؛ چنانکه خطاب به پیروان سست عنصر خود می فرمود:« آگاه باشید، سوگند به کسى که جان من در قبضه قدرت اوست، که این قوم بر شما غلبه خواهند کرد. غلبه و پیروزی آنان بر شما، نه از آن جهت است که از شما بر حق ترند، بلکه از آن روى که در یارى فرمانرواى خود، با آنکه بر باطل است، شتاب مى ورزند و شما در اجراى فرمان من، با آنکه بر حقم، درنگ  مى کنید.»

این پیش بینی البته به وقوع پیوست. سید رضی نقل می کند که معاویه و یارانش یکی پس از دیگری کارگزاران امام را شکست دادند. وقتی اخبار پی در پی مبنی بر موفقیت یاران معاویه و تسلط آنان بر بخش های مختلف قلمرو حکومت اسلامی به امام رسید، خطاب به مردم گفت:« سوگند بخدا مى دانستم که اینها بزودى بر شما مسلط خواهند شد.» چرا؟ «بِاجْتِماعِهمْ عَلَى بَاطِلِهمْ، وَتَفَرُّقِکُمْ عَنْ حَقِّکُمْ»؛ زیرا آنان در یارى از باطلشان متحدند، و شما در راه حق متفرقید.

اینک که در ماه خدا قرار گرفته ایم یادآوری این نکته ضروری است که ماه رمضان فقط ماه خودسازی نیست. ماه جامعه سازی و درمان دردهای اجتماعی و سیاسی نیز هست. دعاهای این ماه بیش از اینکه ناظر به نیازهای فردی باشد، چاره جویی برای دردهای اجتماعی است. روزه دار واقعی باید به فکر همه فقرا، اسرا، بدهکاران، بیماران و گرفتاران باشد و پس از هر نماز دعا کند که :« اللَّهُمَّ أَصْلِحْ کُلَّ فَاسِدٍ مِنْ أُمُورِ الْمُسْلِمِینَ«.

بخش زیادی از توصیه های پیامبر در خطبه شعبانیه راجع به دردهای اجتماعی است و می خواهد که همدلی و همدردی را به ما یاد دهد تا ان شاءالله در اثر اجتماع و الفتی که پیدا می کنیم مجد و اقتدار خود را حفظ نماییم.

انتهای پیام/