| امروز جمعه, ۱۰ فروردین , ۱۴۰۳ |
سرخط خبرها:


فلسفه یک دهه عزاداری پیش از عاشورا

پژوهشگران سیره اهل بیت(ع) با بیان اینکه شبهه گران همیشه بهانه ای برای مقابله با عاشورا و سنت های حفظ و تبلیغ آن پیدا می کنند، گفتند: شیعه عزاداری خود را در دهه اول محرم پررنگ تر کرده تا آمادگی درک واقعه جانگداز روز دهم را در خود ایجاد کند.

به گزارش پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه به نقل از شبستان، اینکه شور حسینی زمین و زمان را در بر می گیرد و از ورای مصیبتی عالم سوز، جان ها ار صیقل داده و گوش عقل را شنوا و چشم جان را بصیر می کند از همان ابتدای وقوع عاشورا توسط معاندان و معارضان امری غیرقابل تحمل بوده و لذا به طرق مختلف کوشیده اند این شور و شعور را حاشیه نشین و منزوی کنند، زمانی با قتل و کشتار، زمانی با حفقان و تهدید و زمانه ای دیگر با شبهه و تخریب.

از این رو، در گفت وگو با دو تن از کارشناسان به برخی از شبهات که وسیله امروزی دشمن در مقابله با عاشورا است، پرداخته و پاسخ های متقن آنها را دریافت کرده ایم که مشروح آن به حضورتان تقدیم می شود:

حجت الاسلام سیدمحمد نقیب، معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم در پاسخ به پرسشی در این مورد که آیا اشک گرفتن از عزاداران حسینی در مجالس به هر قیمت و با هر ادبیاتی جایز است، اظهار کرد: در روایت است کسی که خود در عزای امام حسین(ع) بگرید یا دیگران را بگریاند، ثواب دارد ولی اینکه برخی به هر بهانه و با هر کلامی بیایند و از مردم اشک بگیرند اصلا مورد تایید نیست. مجلس عزای امام حسین(ع) حرمت دارد. طبیعتا اگر کسی با قلب آماده بیاید با یک اشاره اشک هایش جاری می شود و این جاری شدن اشک به معنای نجات او از آتش است.

این استاد دانشگاه در بخش دیگری از مباحث خود در مورد علت پررنگ بودن عزاداری ها در دهه اول ماه محرم گفت: این تاکید اهل بیت(ع) بوده است که عزاداری ها در دهه اول محرم پررنگ تر باشد. هدف از این مساله آن بود که افراد خود را تا روز عاشورا آماده برای ورود به این مصیبت عظما کنند.

نقیب ادامه داد: در روایتی از دعبل خزاعی (شاعر و مداح اهل بیت(ع)) آمده: در دهه اول محرم خدمت امام رضا(ع) رسیدم و دیدم با تعدادی از اصحاب در حزن و اندوه نشسته اند. حضرت(ع) فرمود: «مرحبا به دعبل. آفرین بر کسی که با دست و زبان خود ما را یاری می‌رساند.» آنگاه آن حضرت(ع) من را در کنار خود نشانده و فرمودند: «ای دعبل! از تو می‌خواهم شعر بسرایی، به جهت آنکه این روزها برای اهل بیت، روزهای غم و اندوه است و برای دشمنان ما، بخصوص بنی‌امیه روزهای شادی و سرور می‌باشد. ای دعبل! هر کس بر مصیبت جد من حسین(ع) اشک بیفشاند، البته خداوند گناهانش را مورد عفو قرار خواهد داد.»؛ سپس آن حضرت(ع) امر فرمودند تا بین ما و اهل حرم پرده‌ای برافراشتند و فرمودند که در پس پرده‌ها بنشینند و بر عزا و مصیبت جد خود گریه و ناله سردهند و به من نیز امر فرمودند: «ای دعبل! بر حسین (ع) مرثیه‌ای بخوان. مادامی که تو زنده‌ای، یاور و مدح کننده ما هستی، پس تا جایی که می‌توانی از یاری ما دریغ نکن.» در این حال من به گریه افتادم و اشعاری در رثای خاندان نبوت و ماجرای عاشورا قرائت کردم.

وی تصریح کرد: واقعه عاشورا در یک روز و ساعت مشخص اتفاق افتاده و قبل از روز دهم جنگی رخ نداده است و لذا هر چه که بر سر اهل بیت پیامبر(ص) آمد همه از یک ظهر تا غروب اتفاق افتاد؛ اما به جهت آنکه مصیبت اهل بیت از روز اول محرم شروع شده است، یعنی از روز دوم محرم وارد کربلا شدند و مصائب آنها حتی پیش از آن بود چون شهادت حضرت مسلم(ع) اتفاق افتاد، بنابراین، آغاز حزن و اندوه از همین زمان است، بنابر این، ائمه(ع) تاکید داشتند که از ابتدای محرم ذکر مصیبت امام حسین(ع) آغاز شود، تا آمادگی برای ورود و پذیرش آن مصیبت بزرگ در روز دهم ایجاد شود، ضمن اینکه روایات و برخی آیات برای مثال در سوره مبارکه فجر آیه «وَلَیَالٍ عَشْرٍ» (و به شب هاى دهگانه) به ۱۰ شب اول محرم اشاره دارند.

این پژوهشگر در بخش دیگری از مباحث خود در مورد فلسفه سیاه پوشی در ایام محرم حسینی، ابراز کرد: سوال از اینکه چرا مشکی می پوشیم به نظر می آید بیشتر یک شبهه باشد، شبهه یعنی آنچه مشابه حق است، یعنی معمولا شبهه به شکلی مطرح می شود که انسان برداشت حق از چیزی کند که در واقع درست نیست.

وی تاکید کرد: نکته دوم اینکه مطرح کنندگان یک شبهه مسائل اصلی را زیر سوال نمی برند بلکه شاخ و برگ ها را می زنند، وقتی چنین شود راحت تر می توان بدنه درخت را قطع کرد، مثلا می گویند چرا برای امام حسین(ع) سیاه می پوشیم در حالی که پیروز واقعی سیدالشهدا(ع) است.

نقیب افزود: این سیاهپوشی ریشه در سیره اهل بیت(ع) دارد. برای مثال مشهور است که حضرت زهرا(س) بعد از رحلت پیامبر(ص) بالای سر قبر حضرت(ص) رفته و این اشعار را می خواندند:  «صُبَّــــــتْ عَلَیَّ مَصَائِــبُ لَوْ أَنَّهَا/صُبَّـتْ عَلَـى الْأَیَّـامِ صِـرْنَ لَیَالِیَا» یعنی «مصیبت‌هایی بر من وارد شد که اگر این مصیبت‌ها بر روزها وارد می‌شد، آن روزها تبدیل به شب می‌شدند».

معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم اضافه کرد: توجه کنید که خاصیت لباس مشکی و نشانه آن، از دست رفتن نور است، یعنی فردی که مشکی می پوشد به نوعی اعلام می کند که نورانیت زندگی من از بین رفته است و در شرایط کنونی در تاریکی و سختی قرار دارم، این ابیات از لسان حضرت زهرا(س) نیز بیان این مساله است، پس دلیل آنکه در این ایام مشکی می پوشیم اولا نشان از حزن و اندوه دارد، دوما سیاهپوشی در ایام حزن یک عرف جهانی است که هر کس عزیزی از دست بدهد، مشکی می پوشد، ضمن اینکه پوشیدن لباس سیاه برای امام حسین(ع) تنها موردی است که نه تنها کراهت ندارد بلکه ثواب دارد، یعنی اگر همه جا پوشیدن لباس مشکی کراهت دارد در اینجا اتفاقا ثواب دارد.

 وی در ادامه بیان کرد: در سیره علما و بزرگان هم این گونه بوده است که از اول محرم مشکی می پوشیدند و تا آخر ماه صفر سیاهپوش بودند، برای مثال آیت الله مرعشی نجفی در وصیت نامه خود تاکید کردند لباس مشکی که سال ها برای عزاداری جدم امام حسین(ع) می پوشیدم را همراه من در قبر بگذارید، یعنی علمای ما از این لباس تبرک می گرفتند.

نقیب ابراز کرد: از سوی دیگر در فرهنگ ایرانیان باستان نیز رسم بوده که در حزن و اندوه سیاه می پوشیدند کما اینکه در اشعار فردوسی آمده است که پس از کشته شدن رستم، یک سال در سیستان سوگ بود و همه جامه سیاه می پوشیدند. بنابر این، سیاهپوشی در عزاداری ها مساله ای نیست که مربوط و خاص شیعه باشد یا در سال های اخیر ایجاد شده باشد، این امر نه تنها در فرهنگ مردم ایران که در میان سایر مردم جهان و فرهنگ عرب نیز ریشه دارد، برای مثال در جریان جنگ بدر که هفتاد نفر از مشرکان کشته شدند، زنان آنها تا یکسال سیاه می پوشیدند. در فرهگ اروپا و غرب نیز این مساله رایج است که افراد در سوگ عزیزان خود سیاه می پوشند.

این پژوهشگر در پایان خاطرنشان کرد: اما در مورد امام حسین(ع) به اندازه ای مصیبت شان بزرگ است که این سیاهپوشی و عزاداری شدت بیشتری دارد، در روایت از امام رضا(ع) آمده است که وقتی امام حسین(ع) شهید شد تا چهل روز آسمان خون گریه می کرد. مصیبت امام حسین(ع) هچ وقت در قلب شیعه سرد نمی شود. این سیاهپوشی در عزاداری امام حسین(ع) به نوعی شعار شیعه است که نشان از حزن و اندوه و فراق از امام حسین(ع) دارد.

همچنین، رضا لکزایی، پژوهشگر پژوهشگاه بین المللی جامعه المصطفی(ص) در مورد علت اوج داشتن عزاداری های شیعیان در دهه اول محرم، گفت: به طور کلی دو بحث وجود دارد، نخست آنکه بیاییم و عزاداری را از منظر احادیث و روایات بررسی کنیم و نگاه دوم آن است که بر اساس آنچه که عقل و منطق می گوید حقانیت عزاداری و گریه بر مصیبت امام حسین(ع) را مورد بررسی قرار دهیم.

وی ادامه داد: در نگاه اول یعنی از منظر احادیث، به نمونه ای اشاره می کنم. در مورد امام موسی‌بن‌جعفر (ع) از قول فرزند بزرگوارشان امام رضا(ع) نقل شده است: «همین که محرم فرا می‌رسید، دیگر کسی خنده‌ای بر لب آن حضرت(ع) نمی‌دید و ایشان همواره اندوهگین بود تا عاشورا، و چون روز عاشورا فرا می‌رسید، این روز، روز نهایت غم و مصیبت حضرت(ع) بود و می‌فرمود: «این است آن روزی که جدم حسین (ع) در چنین روزی کشته شد

این محقق تصریح کرد: همچنین، شیخ صدوق روایت کرده است که امام رضا (ع) می‌فرمود: «محرم ماهی بود که مردم در زمان جاهلیت قتال و جدال را در آن حرام می‌دانستند؛ اما این امت جفاکار حرمت این ماه را نگاه نداشتند و خون ما را حلال و احترام ما را ضایع و اهل‌بیت ما را اسیر کردند. خیمه‌های اهل‌بیت را سوزاندند و اموال آنان را به غارت بردند و هیچ حرمتی از برای رسول‌الله صلی الله علیه و آله در حق ما لحاظ نکردند. روز قتل امام حسین (ع)، چشم‌های ما را مجروح و اشک ما را جاری و عزیز ما را ذلیل گردانیدند. پس بر مثلِ حسین (ع) باید گریه‌کنندگان بگریند؛ زیرا که گریستن بر او گناهان بزرگ را محو می‌کند

وی اضافه کرد: این موارد از نمونه های روایی بر لزوم عزاداری برای امام حسین(ع) است. اما در بررسی مساله از نقطه نظر عقلانی باید فرض کنیم که اصلاً مستند حدیثی نداریم، می توان گفت هدف اصلی ما از عزاداری در این ایام زنده نگاه داشتن عاشورا است. ما می خواهیم عاشورا زنده باشد و با شکوهِ ویژه یاد سید و سالار شهیدان(ع) را زنده نگاه داریم. بنابر این، برای تحقق این مهم یک مقدمه ۹ روزه طراحی کرده ایم.

لکزایی با بیان اینکه اگر بخواهیم از روز دهم عزاداری ها را شروع کنیم، به هدفی که می خواستیم نمی رسیدیم، گفت: اگر چنین باشد همان طور که عده ای شبهه برای دهه اول درست کردند، عده ای هم می گویند ما که می دانیم سال ۶۱ هجری این اتفاق افتاده است و حضرت سیدالشهداء(ع) شهید شده چرا باید از دهمین روز و بعد از واقعه ای که اتفاق افتاده عزاداری کنیم؟؛ بنابر این، شیعه عزاداری خود را در دهه اول محرم پررنگ تر کرده است از این جهت که مقدمه و آمادگی را ایجاد کند تا آن واقعه جانگداز روز دهم، بزرگان ما نیز این گونه عمل کرده اند.

این محقق ادامه داد: از سوی دیگر حتی اگر حدیث هم نبود باز هم عاقلانه آن بود که دهه اول محرم عزاداری ها پررنگ تر باشد به سبب اینکه عقل‏ ها و قلب‏ ها و جان‏ ها آماده و پذیرای معارف و شور و شعور حسینی شود. ضمن آنکه مراسم عزای امام حسین(ع) در محرم و صفر همچنان جریان دارد و در این سال ها می‏ بینیم که مغناطیس اربعین حسینی مردم دنیا را به کربلا جذب می‏ کند.

وی همچنین در پاسخ به این پرسش که چرا عزاداری ها فقط نباید مختص به همان روز عاشورا باشد، بیان کرد: علت آن است که معارف اهل بیت(ع) زنده نگاه داشته شود. مثلاً ما می‏ دانیم که امام باقر(ع) وصیت کردند که در روز عرفه تا ۱۰ سال پس از شهادت ایشان در ایام حج، در منا برایشان عزاداری شود. سوالی که ایجاد می شود آن است که چرا حضرت(ع) نفرمود در روز شهادت من؟ این بی علت نبود، فلسفه مطلب این بود که در یک مرکز جهانی و بین المللی معارف اهل بیت(ع) ذکر شود و معارف اسلام ترویج شود. پس اگر همان یک روز باشد عملا آمادگی برای فهم آنچه که در کربلا رخ داد، ایجاد نمی شود.

پژوهشگر پژوهشگاه بین المللی جامعه المصطفی(ص) همچنین در بخش دیگری از مباحث خود در مورد سیاه پوشی در ایام عزای حسینی اظهار کرد: در مورد سیاهپوشی در ایام عزای حسینی اولین نکته ای که باید بگوییم آن است که پوشش مشکی اگر نگوییم در همه دنیا اما نشانه عزا در بیشتر نقاط جهان است. وقتی افراد غمگین هستند غم درونی خود را از این طریق نشان می دهند.

وی در پایان خاطرنشان کرد: البته برخی با این دستاویز فقهی که پوشیدن لباس مشکی مکروه است، می گویند نباید مشکی پوشید حتی در ایام عزای امام حسین(ع)، در حالی که هر سیاهپوشی ای مکروه نیست، ضمن اینکه حدیث داریم و فقهای ما گفته اند که لباس مشکی در عزای سیدالشهدا(ع) نه تنها مکروه نیست بلکه استحباب هم دارد.

انتهای پیام/

کد خبر : 76565
تاريخ ثبت خبر : 27 شهریور 1397
ساعت بارگزاری خبر : 15:13
برچسب‌ها:, ,

دیدگاه شما

( الزامي ) (الزامي)