صدرا؛ فصلنامه‌ای مخاطب‌محور و گفت‌وگومحور

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه به نقل از شماره ۲۳ فصلنامه صدرا، حجت الاسلام حمید پارسانیا عضو هیئت‌ علمی گروه دانش اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم(ع) و عضو هیئت‌ علمی گروه جامعه‌شناسی دانشگاه تهران یاداشتی را به مناسبت پنجمین سالگرد انتشار این فصلنامه به نگارش درآورده که در ادامه آن را می خوانید.

اینک حدود پنجاه نشریه علمی ـ پژوهشی در حوزه علوم انسانی و اسلامی در قم منتشر می‌شود. برخی از این نشریات، ناظر به موضوعات فقهی، اصولی، کلامی و فلسفی هستند. البته این نشریات، همه ظرفیت حوزه علمیه را در موضوعات خود نمایندگی نمی‌کنند؛ زیرا سنت آموزش و پژوهش در حوزه‌های علمیه با تدریس، تقریرنویسی و تألیف پیوند خورده و با نوشتن مقالات به سبک نشریات علمی ـ پژوهشی نسبتی برقرار نکرده است.

ولی بخشی دیگر از این نشریات که بیش از یک سوم نشریات حوزوی است، در حوزه علوم انسانی و اجتماعی است و این نشریات دست‌کم بازگوکننده ظرفیتی است که در حوزه‌های علمیه در سالیان اخیر درباره موضوعات مربوط به علوم انسانی و اجتماعی شکل گرفته است. این نشریات دو امتیاز و یک ضعف دارند. امتیاز نخست این است که همه آنها درون‌زا بوده و تولید طلاب و پژوهشگران حوزوی‌اند. اما امتیاز دوم در این است که شاکله ذهنی این طلاب در تعامل با نظریات علمی مدرن شکل گرفته‌ است.

 بهره‌گیری مناسب از این ظرفیت می‌تواند نشریات حوزوی را در بومی کردن علوم انسانی و اجتماعی پیشگام سازد. ضعف این نشریات اما این است که کمتر در محیط دانشگاهی مخاطب داشته‌اند و بیشتر برای مؤسسات آموزشی ـ پژوهشی مربوط به حوزه، کارکرد درونی دارند.

فصلنامه صدرا از معدود نشریاتی است که در قالب نشریاتی علمی ـ پژوهشی شکل نگرفته است و باآنکه از دو امتیاز نشریات علمی و پژوهشی حوزه برخوردار است، کوشیده است ضعف آنها را جبران کند. این نشریه به جای آنکه مولد‌محور، ساختارمحور و مانند آن باشد، مخاطب‌محور و گفت‌وگومحور است. البته ایجاد ارتباط با مخاطبی که به دلایل متعددی در گفت‌وگو حضور ندارد، کاری است دشوار و بدون شک بخشی از موفقیتی را که فصلنامه صدرا به دست آورده، مرهون گریز از ساختار نشریات علمی پژوهشی است.

نشریات علمی پژوهشی با وجود فرصت‌های مناسبی که برای مؤسسات آموزشی و پژوهشی حوزوی ایجاد کرده‌اند، مانعی جدی برای شکل‌گیری یا حتی تداوم نشریات مخاطب‌محور حوزوی هستند. حوزه‌های علمیه از دیرباز دارای رسالت فرهنگی بوده‌اند و نخستین نشریاتی که در دوران معاصر منتشر کرده‌اند نیز با همین رویکرد است. هویت علمی حوزه‌های علمیه نیز به گونه‌ای است که برای تداوم و بسط خود، نیازمند مخاطبان نخبه‌ای است که در مراکز علمی جامعه حضور دارند.

پیشنهادی که می‌توان داد این است که فصلنامه صدرا که با دغدغه علمی در جست‌وجوی مخاطب است و همچنین نشریات مخاطب‌محور فرهنگی حوزوی، در رقابت با نشریات علمی ـ پژوهشی و علمی ـ ترویجی، برای هموار کردن مسیر خود، سازکار مناسب را در متن آیین‌نامه‌ها و مقررات مربوط به نشریات حوزوی دنبال کنند.

مسیر ایجاد این سازکار با توجه به مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی از طریق مدیریت حوزه‌های علمیه هموار است و انجام این مهم، نیازمند به اقدامی عملی است. مدیریت حوزه‌های علمیه نیز در شرایطی است که بدون مشارکت پیگیر و فعال فصلنامه صدرا و دیگر نشریات مخاطب‌محور حوزه، قادر به انجام دادن این مهم نیست.

انتهای پیام/