نقدی کوتاه بر آراء دین‌شناسانه نواندیش دینی معاصر

به گزارش پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، رضا نظریان، کارشناس ارشد جامعه شناسی از دانشگاه خوارزمی با عنوان «فربه تر از رویا» نگاشته است که در ادامه می‌آید:

نحیف نگری یعنی ارائه تصویری خام و تقلیل گرا از پدیده های پیچیده و بادوام تاریخی. دین، از جمله این پدیده هاست که توسط دین باوران و دین اندیشان، دچار آفت نحیف نگری شده است. عده ای دین را به مناسک فروکاسته اند، عده ای دیگر به ایدئولوژی، عده ای به تجربه دینی، عده ای به باورها و عده ای دیگر به رویا.

ریشه آفت نحیف نگری در نگاه صرف از بیرون به دین است و این خطا که پدیده های پیچیده و بادوام تاریخی مانند دین، علم، اسطوره و… را می توان مطابق با میل و پروژه فکری خود تفسیر کرد و به پیش برد. عده ای دغدغه مدرنیته دارند و بنابر آن دغدغه، به زعم خود این پدیده را در راستای آن جاسازی کرده اند، عده ای دغدغه جنگ دارند و دین را در راستای آن بازخوانی می کنند، عده ای دغدغه صلح، عده ای دیگر دغدغه امت و دغدغه های بی شمار دیگر.

به تمام این نگاه های نحیف نگر باید گفت که دین، فربه تر از تمامی دغدغه های شما است. پدیده ای که در طول تاریخ تا به امروز زنده مانده است، طرفدارن بی شماری دارد و تعیین کننده بسیاری از مناسبات سیاسی و اجتماعی است، قابل تطبیق با میل شخصی این و آن نیست و در اینجا این امیال و آرزوها هستند که باید خودشان را با این واقعیت فربه، هماهنگ سازند.

نواندیش دینی معاصر، عبدالکریم سروش، که زمانی با بحث (فربه تر از ایدئولوژی) به شریعتی و هم مسلکان او تاخته بود که چرا فربهی دین را فدای نحیف نگری کرده اند و دین را در انحصار ایدئولوژی در آورده اند، اکنون خود با طرح بحث (وحی یعنی رویا) به همان دامی افتاده است که خود را رها شده از آن می پنداشت. اگر ایدئولوژی باوران، دین را در قالب های سخت به خورد مردم می دادند، اینک قالب نرمی به خورد مردم داده می شود، غافل از اینکه دین فربه تر از آن است که در چارچوب نرم و سخت دین باوران و دین اندیشان قرار گیرد.

باید با پدیده های پیچیده و بادوام تاریخی، می بایست واقع نگرانه برخورد کرد و نه آرزو اندیشانه. باید یاد بگیریم که دغدغه ها، امیال، پروژه ها و آرزوهای خود را در جای دیگری دنبال کنیم و نه اینکه آنها را بر پدیده هایی چون دین، علم، اسطوره و… بار کنیم.

دین می ماند همچنان که علم مانده است اما نگاه های نحیف نگرانه می روند و کمکی به حل مسئله نمی کنند. به جای بار کردن آرزوها و دغدغه های شخصی یه دین، باید دید بین این دغدغه ها و دین، چه نسبتی برقرار است. این گونه می شود که هم سهم دین مشخص می شود و هم دغدغه های ما همان دغدغه هستند و لعاب دروغین دین یا علم و … به خود نگرفته اند.

انتهای پیام/