| امروز پنج شنبه, ۹ فروردین , ۱۴۰۳ |
سرخط خبرها:

محسن مهاجرنیا در گفتگو با طلیعه:


دانش سیاسی ما متناسب با نیازها، قدرت ملی و شرایط انقلاب نیست

عضو هئیت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: مشکل ما در بعد از انقلاب در دانش سیاسی، عدم وجود ارتباط منسجم و ارگانیک و متناسب با نیازها و قدرت ملی و شرایط انقلاب بود به همین دلیل ما گاهی دچار شعارزدگی آرمانی می شویم و در واقعیتهای بیرونی گرفتار می آییم.

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، حجت الاسلام والمسلمین دکتر محسن مهاجرنیا عضو هئیت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، درباره دانش روابط بین الملل گفت: دانش ها دو دسته هستند، یک سری از دانش ها نظری و بخش دیگر عملی هستند و در این دو بخش با یکدیگر تفاوت مبنایی دارند. روابط بین الملل جزو دانش هایی است که به دانش عملی مربوط می شود. قدمای باستان تا فیلسوفان مسلمان مانند فارابی، زمانی که به دانش های حکمت عملی می رسیدند، چند بخش را تفکیک می کردند مانند اخلاق، سیاست و اقتصاد را که جزو دانش های عملی می دانستند.

وی با بیان اینکه سیاست به طور کامل جزو دانش های عملی است، گفت: تفاوت دانش های نظری و کاربردی در این است که چون دانش های نظری فراملی و جهانی هستند و دارای مبانی مشترک اند اما دانش های کاربردی خصایص واقعی دارند و در هر کشور و منطقه و دوران متفاوت است. بنابراین باید به دنبال مبانی خاص دانش رفت.

مهاجرنیا با بیان اینکه گاهی به روابط بین الملل به عنوان دانش نگاه می کنیم و گاهی به آن به صورت صنعت و حرفه می نگریم، افزود: روابط بین الملل بعد از انقلاب اسلامی به دانشی تبدیل شد که متناسب با جامعه اسلامی فعالیت می کند. روابط بین الملل نیاز جامعه امروز ما را برطرف می کند نه نیاز فردای ما را. بنابراین خصیصه های خاصی پیدا می کند. پس نیازهای موجود جامعه را در این دانش باید هضم کنیم مثلا باید ببینیم روابط ما با انواع کشورهای دنیا در چه وضعیتی قرار دارد و موقعیت ما به لحاظ قدرت و توانمندی ملی و سیاست خارجی که در قبال دیگر کشورها اتخاذ می کنیم، چگونه است؟ روابط بین الملل درباره موقعیت های موجود جامعه بحث می کند.

وی با اشاره به مبانی دانش روابط بین الملل گفت: مبانی این علم از بومی و کاربردی بودن آن استخراج می شود. جامعه اسلامی امروز دانش کاربردی را به کار می گیرد و قاعدتا باید این مبانی را از درون این جامعه و اسلام و نوع نگاه معرفتی و اعتقادی مان استخراج کنیم. برای ستخراج این مبانی ابتدا باید بدانیم انقلاب اسلامی و جامعه ما چه مبانی و پیش فرض و اصولی دارند؟

یکی از مبانی انقلاب اسلامی، استقلال طلبی بود

وی اظهار کرد: یکی از مبانی انقلاب اسلامی، استقلال طلبی بود به این معنا که وابسته به هیچ قدرتی نباشد. با این مبنا نوع تعامل و ارتباط و سیاست خارجی، عدم وابستگی و نرفتن زیر سلطه هیچ کشوری به عنوان مبنای روابط بین الملل مطرح می شود. این مبنا در قانون اساسی به عنوان نه شرقی نه غربی بیان شده یعنی سیاست خارجی ما کاملا مستقل است.

مهاجرنیا یادآور شد: مبانی روابط بین الملل از باورهای دینی، بومی و اعتقادی نشات می گیرد و گاهی شرایط زیست محیطی ما می تواند در نوع روابط بین الملل تاثیرگذار باشد.

سیست خارجی مطلوب به دنبال تامین منافع ملی است

وی درباره سیاست خارجی مطلوب از نظر جامعه اسلامی گفت: سیاست خارجی مطلوب بر اساس نیازهای بومی و اعتقادی برای تامین نیازها و رفع مشکلات جامعه و برخواسته از آرمان های جامعه طراحی می شود. نوع سیاست خارجی که به دنبال توسعه کشور و آرمان ها است می تواند سیاست خارجی مطلوب تلقی شود. در دنیا هم سیاست خارجی مطلوب با استفاده از قدرت ملی به دنبال تامین منافع ملی است.

مهاجرنیا با اشاره به رفتار دولتمردان کشور در عرصه سیاست خارجی گفت: دانش های کاربردی دارای زمینه های معرفتی هستند و نیاز به آموزش دارند. علوم سیاسی عموما و روابط بین الملل به خصوص در کشور ما دچار مشکلات است. ما در حدود ۱۳۰ سال پیش اولین مدرسه علوم سیاسی را در کشور تاسیس کردیم و قدیمی ترین دانشکده کشور ما دانشکده علوم سیاسی بوده است. اولین نیاز ما برای ارتباط با دنیا وزارت امورخارجه بود و در این زمینه هم هیچ اطلاعاتی وجود نداشت.

بخش زیادی از دانش سیاسی و روابط بین الملل ما به مباحث تاریخی اختصاص دارد بدون اینکه ناظر به وضعیت موجود ما و نیاز جامعه امروز باشد

این محقق و نویسنده کشورمان ادامه داد: از آن تاریخ تاکنون سه تحول در این مدرسه اتفاق افتاد. اول اینکه ما به سراغ تئوری های غربی رفتیم و نوع نگاه آنان به روابط بین الملل و نوع روابطی که بر دیپلماسی دنیا حاکم بود را آموختیم بدون اینکه بنیادهای فکری خود و نوع رفتارهای تعاملی ما در آن دخیل باشد. متاسفانه چنین نگاهی هنوز هم وجود دارد و بخش عظیمی از دانش روابط بین الملل و سیاست خارجی و علوم سیاسی ما بعد از انقلاب هم تئوری های غربی هستند بدون اینکه در آن دخل و تصرف کنیم.

مهاجرنیا گفت: در بخشی از سیاست خارجی بعد از انقلاب، مباحث اسلامی وارد شد که بیشتر مباحث اصولی هستند تا رویکردهای کاربردی و عملیاتی. بخش زیادی از دانش سیاسی و روابط بین الملل ما به مباحث تاریخی اختصاص دارد بدون اینکه ناظر به وضعیت موجود ما و نیاز جامعه امروز باشد. رویکرد ما در علوم سیاسی عمدتا تاریخی است و کمتر به تجزیه و تحلیل های امروزی وارد می شویم.

علوم سیاسی چندپاره در اختیار ما قرار گرفته است

وی ادامه داد: امروز علوم سیاسی چند پاره در اختیار ما قرار دارد که ارتباط ارگانیک در آن نیست. بنابراین دانشگاه ها و مراکز آموزشی ما هم چنین مشکلی را پیدا می کنند. در دانشگاه ها سه نوع دروس ارائه می شوند یک سری اسلامی، سری دیگر تئوری های کاملا غربی و بخش دیگر مباحث تاریخی هستند. در دستگاه وزارت خارجه ما هم افرادی حضور دارند که کاملا غربی فکر می کنند و عده ای دیگر هم کاملا سنتی و اسلامی تفکر می کنند و به دنبال پیاده کردن تئوری کشور ام القری هستند. عده ای دیگر هم عمدتا رویکردهای تاریخی را یدک می کشند.

مهاجرنیا اضافه کرد: مشکل ما در بعد از انقلاب در دانش سیاسی، عدم وجود ارتباط منسجم و ارگانیک و متناسب با نیازها و قدرت ملی و شرایط انقلاب بوده است که باید بر این اساس برنامه ریزی کنیم. به همین دلیل ما گاهی دچار شعارزدگی آرمانی می شویم و در واقعیت های بیرونی گرفتار می آییم که جمع کردن آن نیازمند به رویکرد منسجم و مکمل و هم افزاست تا چنین رویکردی در دانش و نیروی انسانی و تشکیلات اداری به وجود بیاید و سیاست خارجی را بر اساس آن طراحی کنیم.

این استاد حوزه و دانشگاه در ادامه گفت: عده ای بعد از انقلاب به دنبال بومی سازی و اسلامی سازی دانش علوم سیاسی هستند بطوریکه تئوری های این دانش را از غرب گرفته اند و بیان می کنند که این تئوری ها در قرآن و روایات وجود دارد و بدون اینکه آنها را به مبانی وصل کنند، دچار توهم پردازی و افسانه سازی می شوند. این انفعال و خودباختگی باعث می شود روی به افسانه سازی گذاشته شود و شواهد تاریخی برای این مبانی را هم بیابد. این دو دارای مبنای جداگانه و پیش فرض های متعدد هستند که به دلیل وجود دوگانگی ها با مشکل مواجهه شده ایم هرچند این موضوع مختص به علوم سیاسی نیست و در علوم انسانی چنین دوگانگی هایی وجود دارد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با اشاره به وجود مشکل مدیریتی در سطح روابط بین المللی گفت: ما به طور نسبی با مشکل مدیریتی در این حوزه روبرو هستیم. ما انقلاب اسلامی را به وقوع رساندیم و ایران به نقش ام القرایی در میان دیگر کشورها دست یافت اما در واقعیت ها با آرمان ها متفاوت هستیم. ما از یک سو دانشگاه ها را گسترش دادیم تا آموزش و پژوهش در عرصه سیاست خارجی ارائه دهند اما در واقعیت این آموزش ها با آرمان ها تناسبی ندارند و این می تواند مشکل ساز شود. گاهی در عرصه عمل با مسائلی روبرو هستیم که در دروس دانشگاهی گنجانده نشده است و این ناهمگونی باعث می شود در رویکردها و دستیابی به آرمان ها با بحران مواجهه شویم.

آرمان انقلاب صرفا عملیاتی نبود و قرار نبود فقط سرمایه گذاری و تجارت خارجی کشور را با آن بهبود ببخشیم بلکه قرار بود آرمان های متعالی انقلاب را با سیاست خارجی پیش ببریم اما در این زمینه ما کم کاری داشتیم و خوب عمل نکرده ایم

وی در پاسخ به این سوال که ایران در سیاست خارجی خود بر اساس فاکتور تامین منافع ملی به چه شکل عمل کرده است، گفت: قضاوت ما قاعدتا نسبی است اما می توان گفت در بعضی از مسائل تا حدودی در عرصه بین المللی موفق عمل کردیم ولی اکثرا رویکرد ما مثبت نبوده است. آرمان های انقلاب بسیار متعالی بود و شعار انقلاب صدور آن بود که تحریف شد. صدور یعنی ارزش های متعالی بین المللی که این انقلاب مدعی آن بود باید منتقل می شد.

مهاجرنیا یادآور شد: ما در سنت دینی خود ارزش های جدیدی را در دنیا مطرح کردیم که در مقابل رویکرد دنیای مدرن قرار داشت. خصیصه های ذاتی این سنت باعث شد که ما نتوانیم با دنیای مدرنیته به راحتی هماهنگ شویم و در نتیجه دنیای مدرن نگاه انتقادی به ما پیدا کرد و  به همین علت ما نتوانستیم در قالب منطقی خود را به دنیا تعریف کنیم.

وی بیان کرد: آرمان انقلاب صرفا عملیاتی نبود و قرار نبود فقط سرمایه گذاری و تجارت خارجی کشور را با آن بهبود ببخشیم بلکه قرار بود آرمان های متعالی انقلاب را با سیاست خارجی پیش ببریم اما در این زمینه ما کم کاری داشتیم و خوب عمل نکرده ایم.

عضو هئیت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در پایان سخنانش اظهار کرد: ویژگی دانش تحول و پویایی است به خصوص در دانش های عملی. ما  در کشور به رغم وجود انتقادات و پیشنهادات در علوم انسانی یکی از کشورهای پویای دنیا و در حال تحرک و جنب و جوش هستیم و امیدوارم در آینده به منطق کاربردی دست پیدا کنیم.

انتهای پیام/

کد خبر : 49273
تاريخ ثبت خبر : 21 تیر 1396
ساعت بارگزاری خبر : 10:17
برچسب‌ها:, , ,

دیدگاه شما

( الزامي ) (الزامي)