به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، انشالله رحمتی عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی ۲۰ مردادماه در جمع دانشجویان چهارمین دوره طرح ملی گفتمان نخبگان علوم انسانی به سخنرانی با عنوان سنت حکمی و زمانه ما پرداخت.
رحمتی در ابتدای جلسه توضیحاتی پیرامون معنای لغوی حکمت ارائه داد و گفت: حکمت، اصطلاحی تماما ایرانی و ما به ازایی در جهان امروز و سنتهای آن حتی در بین ترکیه، مصر، لبنان و… ندارد زیرا معادل لاتین آن تئوسوفیا به معنای حکمت نظری و شاید در قرون وسطی چنین معنایی وجود داشته است.
وی سپس به توضیح سنت حکمی در بین ایرانیان پرداخت و افزود: سنت ما به دو حوزه معقول و منقول که هرکدام نیز زیرشاخههایی دارند تقسیمبندی میشود. کلام، عرفان، فلسفه منشأ و فلسفه اشراق زیرشاخههای معقولات و ادبیات عرب، فقه، روایت و… زیرشاخههای منقولات هستند.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی سپس به طبقهبندی سنت حکمی نزد ایرانیان اشاره کرد و گفت: رشته کلام، در واقع اولین بحث در جهان اسلام پیرامون کلام خداوند بوده و ابزار این دانش گفتوگو است. در علم کلام قدمی برای کشف حقیقت برداشته نمیشود و فقط میتوانیم از حقیقت دفاع کنیم.
وی افزود: فلسفه یک بحث آزاد در کشف حقیقت و موضوع فلسفه وجود بماهو وجود است. مسلمانان فقط دو نوع فلسفه یعنی مشاء و اشراق را به رسمیت میشناختند. فلسفه مشاء ریشه در آراء ارسطو دارد و تنهای مبنای کشف حقیقت در فلسفه مشاء، برهان است. ابنسینا و سهروردی دو فیلسوف برجسته فلسفه مشاء بودند.
این محقق و مترجم کشورمان تصریح کرد: در فلسفه اشراق یک منبع معرفتی در بیرون از من دقیقا برخلاف من مدرن که خودبنیاد و سوبژکتیو است، وجود دارد. «من» در جهان مدرن جزئی و بنیاد معرفت است، یعنی چیزی بیرون از من نیست. در حالی که در نزد فیلسوفان ما معرفت حاصل اتصال عقل ما به عقل فعال است. فیلسوفان اشراق معتقد بودند که یافتههای آنان حاصل مکاشفات بود و وجه تفاوت آنان با فیلسوفان جدید نیز در همین نکته است. فلسفه مشاء فلسفه استدلالی و شبیه فلسفههای جدید است.
مدیرمسئول و سردبیر مجله اطلاعات حکمت و معرفت اضافه کرد: جالب اینجاست که ابن رشد، فیلسوف مشائی بیشتر از همه سایر فیلسوفان مسلمان، در غرب رشد کرده است و بعضی نیز معتقدند که خاستگاه تمدن مدرن اندیشههای ابن رشد است.
این پژوهشگر حوزه حکمت در ادامه جلسه پیرامون عرفان نیز نکاتی را ذکر و عرفان را یکی از شاخههای معرفت در اسلام و ابن عربی را کلید فهم عرفان دانست.
وی در خاتمه جلسه خصوصیات حکمت شیعی و التفات ایرانیها به این مقوله را بیان کرد و گفت: حکمت شیعی فارغ از تعبد به شیعه است زیرا حکمت شیعی یک سری مفاهیم تعبدی نیستند و ما در حکمت شیعی استدلال داریم. ضمن اینکه ائمه نیز ما نگاه حکمی به ایمان داشتند.
این استاد دانشگاه بیان کرد: ایرانیها بهتر از دیگران دین حکمی را میفهمیدند زیرا ویژگی ایرانیها این بود که با حکمت ارتباط بهتری برقرار میکردند البته به لحاظ تاریخی نیز نباید سنت توحیدی ایرانیها را ازنظر دور داشت. علت استقبال و پذیرفتن اسلام از سوی ایرانیها این بود که ایرانیها اسلام را بهعنوان یک دین حکمی و نه دین شریعتی صرف میشناختند.
وضعیت برنامهریزی برای دانشجویان علوم انسانی در ایران فاجعه است
گفتنی است که در این جلسه قرار بود غلام رضا اعوانی سخنرانی کند اما به علت سفر علمی به خارج از کشور، وی سخنرانی خود را از طریق ویدئو ایراد کرد و گفت: رأس علم، حکمت الهی است و در پرتو حکمت، علوم دیگر روح و اعتبار میگیرند. امروزه متأسفانه علوم را کمتر بهصورت حکمت میشناسند. علوم حکمت و فلسفه بسیار انسانساز است و انسان را موجودی الهی میکند این در حالی است که علوم دیگر بهظاهر انسان توجه دارد و به حقیقت انسان کار ندارد. خداوند انسان را مظهر همه اسماء الهی قرار داده است. حکمت الهی این انسان را از جهل مطلق نجات میدهد. معرفه النفس و عرفان حکمت هستند.
وی افزود: در کشورهای اسلامی حوزه فلسفه اسلامی وجود ندارد و این فقط در ایران است. عظمت ایران این است که متفکرین زیادی داشته و فقط آنهایی که اهل حکمت بودهاند را نگهداشته و بقیه متفکرین و اندیشمندان، طرفداران و شارحانی بیرون از ایران پیدا کردند.
وی با اشاره به اینکه حکمت در پرتو وحی الهی و قرآنی پیدا شد، به جهت تأکیدی که قرآن بر عقل دارد، گفت: باید اصول را گرفت و متناسب با زمانهها و شرایط امروز بهروز کرد. در این مسیر ما میتوانیم از فلسفه غرب هم استفاده کنیم. علم جدید و دین در غرب از حکمت دور شده است.
این استاد دانشگاه گفت: کسی که فلسفه میخواند باید، نگاه و افق بازداشته باشد. قدما و حکمای ما علوم را یکجا میدیدند. موضوع علم درباره موجود است. نباید فقط و فقط در علوم خود ماند. هیچچیزی بدون حکمت درست نمیشود. طبق نظر ابنسینا موضوع علم و مبادی علم در آن علم نمیگنجد. بنابراین یکی از وظایف علم الهی اثبات موضوع و مبادی علوم است. چرا حکمت موجب وحدت میشود؟ برای اینکه موضوع علم را ازنظر وجودی و جایگاه آن را در مراتب وجود میشود روش آنها را بررسی میکند و مبادی را بررسی و اثبات میکند.
رئیس هیئت مدیره انجمن حکمت و فلسفه ایران تصریح کرد: به لفظ حکمت در قرآن توجه کنید. اصلاً اساس قرآن و همه کتب حکمت است. حکمت فقط در زندگی شخصی نیست بلکه در تمام ابعاد زندگی انسان وجود ملموس دارد. حکمت در اخلاق و حکومت نیز بروز و ظهور میکرد. حکمت انتزاعی نیست و غایت آن حقیقت است. علوم انسانی ضعیف شده است. هر علمی در حوزه خودش بحث میکند؛ اما علم الهی در پیشناخت علت کل و علتالعلل است. انسان برای وجود مطلق آفریدهشده است. انسان حامل بار امانت الهی اسما است. هر چه شما این علوم را بخوایند در ظواهر هستید. تمام این علوم باعث تشویش است. حکمت به انسان آرامش میدهد.
وی با تأکید بر اینکه تصمیم گیران فرهنگ ما مهندس هستند و التفاتی به علوم انسانی ندارند، اظهارکرد: در حوزه قدیم متفکرین ذو ابعاد و دارای تخصصهای گوناگون بودند. الان علوم انسانی ضعیف شده است و باید از مدرسه شروع کنیم و روش تدریس فلسفه از دبستان و دبیرستان عوض شود. دانشگاه در دنیا و ایران جاافتاده است. بهترین دانشگاههای دنیا، دانشگاههایی هستند که علوم انسانی قوی و جدیای دارند. همه قوت دانشگاههای غرب متکی به رشتههای علوم انسانی هستند. وضعیت برنامهریزی برای دانشجویان علوم انسانی در ایران فاجعه است.
قابل ذکر است که چهارمین دوره طرح ملی گفتمان نخبگان علوم انسانی با حمایت و نظارت دانشگاه باقرالعلوم(ع) دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در قم در حال برگزاری است.
انتهای پیام/