| امروز پنج شنبه, ۹ فروردین , ۱۴۰۳ |
سرخط خبرها:

نادیا مفتونی در گفت‌و‌گو با طلیعه:


تلاش موفق برای توسعه اقتصادی مسبوق به ساختار بنیانهای فلسفی اقتصاد است

استاد دانشگاه تهران گفت: هیچ کشوری پیش از تحول و نوسازی موفقیت آمیز در فلسفه به نوسازی کامیاب و ثمربخش در اقتصاد نائل نشده است. آنچه در ایران، مانند برخی کشورهای دیگر جهان سوم، انجام شده است تلاشی بی ثمر برای برپا کردن بنای اقتصاد پیش از استوار ساختن شالوده فلسفی آن است. طبعا تلاش موفق برای توسعه اقتصادی ایران هم مسبوق به ساختار بنیان های فلسفی اقتصاد است.

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، نادیا مفتونی استاد دانشکده الهیات دانشگاه تهران در پاسخ به این سوال که چرا فلسفه ما در حوزه های مختلف تاثیر کمتری داشته است؟ گفت: شاید برخی در اصل این سوال مناقشه کنند. مقصود از تأثیرگذاری فلسفه در سایر حوزه ها باید روشن باشد. این تاثیر در طول تاریخ یک داستان دارد و در زمان معاصر داستانی دیگر که منظور، زمان معاصر است. مثلا در طول تاریخ، شیخ الرئیس تأثیرگذاری عظیمی در حوزه های متنوع داشته به طوریکه حتی دانش پزشکی را هم در بر گرفته است.

ابن سینا رمزنگاری داستانی را که مصداق اتم هنر فاضله به شمار می آید شروع می کند و ابن طفیل با رساله حی بن یقظان و شیخ اشراق با رساله های متعدد این مسیر را رونق می دهند

وی افزود: من وجه خاصی از تاثیرگذاری بوعلی را در نوشته های فارسی و انگلیسی خود برجسته کرده ام و آن، تأثیر در رهیافت هنر _ حکمت و هنر فاضله است. ابن سینا در میان حکمای مسلمان سرچشمه این رهیافت است و ابن طفیل و شیخ اشراق این راه را ادامه داده اند.

مفتونی افزود: ابن سینا رمزنگاری داستانی را که مصداق اتم هنر فاضله به شمار می آید شروع می کند و ابن طفیل با رساله حی بن یقظان و شیخ اشراق با رساله های متعدد این مسیر را رونق می دهند. در شعر و ادب فارسی هم که رهیافت هنر _حکمت و هنر فاضله غوغا کرده است. در ادبیات نمایشی که فرم امروزی آن در کشور ما عمری نه چندان طولانی دارد، مصادیق هنر _حکمت دشواریاب است اما در متون نمایشی مانند فستیوال آخر، سیرک، شهود، دلدار، خرقه ارغوانی، سائر، مار زنگی برخی معانی هنر _ حکمت بر صحنه تئاتر شخصیت پردازی و دراماتیزه شده است که موتیف های فلسفی این نمایشنامه ها ریشه در ادبیات فلسفی ابن سینا، ابن طفیل و سهروردی دارد.

مفتونی ادامه داد: ابن سینا دو رساله داستانی رمزی به نام های حی بن یقظان و رساله الطیر دارد و از قصه سلامان و ابسال هم در کتاب اشارات و تنبیهات نام برده است. ابن طفیل در رساله حی بن یقظان نام رساله شیخ الرییس را استفاده کرده است. شیخ اشراق ۹ رساله داستانی رمزی دارد و رساله الطیر ابن سینا را هم ترجمه کرده که با احتساب آن ۱۰ رساله می شود.

وی تصریح کرد: ابن طفیل از ارادتی که به بوعلی دارد در ابتدای رساله اش تعریف کرده است. وی در شروع رساله خود چنین می گوید: «سالت ایها الاخ الکریم الصفی الحمیم، منحک الله البقاء الابدی و اسعدک السعد السرمدی، ان ابث الیک ما امکننی بثه من اسرار الحکمه المشرقیه، التی ذکرها الشیخ الامام الرئیس ابوعلی سینا. فاعلم ان من اراد الحق الذی لا جمجمه فیه، فعلیه بطلبها و الجد فی اقتنائها. »

سهروردی در همه آثار خود غیر از حکمه الاشراق  به نحو عمده معطوف به آموزه های سینوی است. وی در نفس شناسی نیز از همین روی آورد برخوردار است

استاد دانشگاه تهران افزود: ابن طفیل قدری جلوتر هم میگوید: «و اما کتب  «ارسطوطالیس» فقد تکفل الشیخ ابوعلی بالتعبیر عما فیها، و جری علی مذهبه، و سلک طریق فلسفته فی کتاب «الشفاء» و صرح فی اول الکتاب بان الحق عنده غیر ذلک، و انه انما الف ذلک الکتاب علی مذهب المشائین، و ان من اراد الحق الذی لاجمجمه فیه فعلیه بکتابه فی «الفلسفه المشرقیه». و من عنی بقراءه کتاب «الشفاء» و بقراءه کتب ارسطوطالیس ظهر له فی الأکثر الامور انها تتفق، و ان کان فی کتاب «الشفاء» اشیاء لم تبلغ الینا عن ارسطو. و اذا اخذ جمیع ما تعطیه کتب ارسطوطالیس و کتاب «الشفاء» علی ظاهره دون ان یتفطن لسره و باطنه، لم یوصل به الی الکمال، حسبما نبه علیه الشیخ ابوعلی فی کتاب «الشفاء». خلاصه، این چند سطر نشان می دهد که شیخ الرییس چه تاثیری بر ابن طفیل گذاشته است.

وی با بیان اینکه تاثیر پذیری شیخ اشراق از بوعلی را در مقالات خود بیان کرده است، گفت: در همه رساله های رمزی شیخ اشراق، مبانی فلسفی بوعلی رمزنگاری شده مانند ده پیر خوب سیما که نماد عقول عشره است یا نمادهای حواس ظاهر و باطن.

مفتونی احاطه به تعالیم مشایی را شرط لازم برای ورود به حکمت اشراقی از نظر سهروردی دانست و  گفت: سهروردی در همه آثار خود غیر از حکمه الاشراق  به نحو عمده معطوف به آموزه های سینوی است. وی در نفس شناسی نیز از همین روی آورد برخوردار است. به عنوان نمونه، در مساله ادراکات باطنی، پنج قوه ای را که شیخ الرئیس مفهوم سازی کرده را در حکمه الاشراق مورد نقادی قرار می دهد، اما در داستان های رمزی خود که همگی تلاش و جهاد سالک برای رهایی از زندان درون را حکایت می کنند، در کلیه مواردی که از ادراک باطنی سخن گفته، نمادهایی برای پنج حس سینوی به کار برده است.

مفتونی بیان کرد: از آنجا که حواس ظاهری نیز قبل یا بعد از حواس باطنی مطرح می شوند، همه این رمزها دهگانه اند و عبارتند از: ۱- پنج پرنده پنهان در رساله صفیر سیمرغ که در برابر پنج پرنده آشکاری که نماد حواس ظاهری هستند، نشانه پنج حس باطنی اند. ۲- ده موکل در رساله عقل سرخ که پنج موکل پشت به سالک و رو به بیرون دارند و نماد پنج حس ظاهری اند و پنج موکل رو به سالک و پشت به بیرون دارند و کنایه از پنج حس باطنی هستند. ۳- ۱۰ گور در قصه الغربه الغربیه به نشانه ده حس ظاهری و باطنی.

وی در ادامه گفت: ۴- ۱۰برج در کلمات ذوقیه یا رساله الابراج، نماد حواس دهگانه. ۵- پنج حجره در رساله فی حقیقه العشق نماد پنج حس باطنی، در مقابل پنج دروازه که نماد پنج حس ظاهری اند.

دانشکده الهیات دانشگاه تهران افزود: شرح و بسط تحقیقاتی که در مورد بوعلی انجام داده ام، در آثارم آمده است و یکی از آنها فلسفه علم ابن سیناست که شامل مسایلی نظیر مفهوم سازی موضوع علم، ساختار مسایل علم و موضوع فلسفه است و از رساله کارشناسی ارشد شروع شد. همچنین فلسفه هنر ابن سینا شامل مسائلی همچون خیال شناسی و زیبایی شناسی است که از رساله دکتری شروع شد.

وی تصریح کرد: البته مساله چیستی و کارکردهای خیال برکات دیگری هم داشت و مساله وحی و نبوت و توجه به مفهوم سازی های ابن سینا در حدس و خیال و نیز معاد جسمانی ابن سینا از آن جمله است.

مفتونی افزود: سخن در اینجا به تاثیر امروزی فلسفه گره می خورد. همه کارهایی که محققان فلسفه انجام می دهند و اهل فلسفه علم و اهل فلسفه هنر و پژوهش هنر در حوزه خود استفاده می کنند، به این معناست که فلسفه در آن حوزه ها تأثیرگذار است. البته شما می توانید تاثیرات بیشتری را مطالبه کنید و بگوئید این تاثیرات موردی و اندک است و شامل برخی حوزه ها هم اصلا نشده است. مثلا فیلسوف غربی با مبانی خودشان کتابی می نویسد و در حوزه اقتصاد نظریه ای را ایجاد می کند. آن فیلسوف دیگر در حوزه جامعه شناسی و آن دیگری در روان شناسی نظریه ای را بنا می کند.

وی در جواب به این پرسش که چرا فیلسوفان معاصر ما چنین تأثیری در رشته های دیگر ندارند و آیا اشکال در ذات فلان فلسفه است؟ گفت: من تاکید دارم که کم کاری خودمان را نمی توانیم به گردن ذات یا اعراض فلسفه بیندازیم. بوعلی کار خودش را کرد و فیلسوفان معاصر هم باید سهم خود را ادا کنند. شاید مهمترین دشواری در این کار، شناخت علوم معاصر و وضعیت معاصر علوم انسانی است.

مفتونی بیان کرد: من به مثال اقتصاد برمی گردم. ریشه های فلسفی سقوط اقتصادی درکشور ما به کم کاری ما در حوزه فلسفه اقتصاد برمی گردد. در واقع طبقه بندی منحصر به فرد رشته های فلسفی در کشور ما باعث به حاشیه رفتن دسته ای از حوزه های تخصصی شده که در سایر کشورها مهم ترین شاخه های فلسفه به حساب می آیند. این امر تبعات وخیمی برای نظام آموزشی کشور داشته که از جمله آنها فقدان شناخت،حتی در سطوح مقدمات و شکست در بومی سازی بیشتر حوزه های فلسفی در فضای آموزشی و دانشگاهی کشور است.

هیچ کشوری پیش از تحول و نوسازی موفقیت آمیز در فلسفه به نوسازی کامیاب و ثمر بخش در اقتصاد نایل نشده است

این نویسنده بیشتر حوزه های فلسفی در فضای آموزشی و دانشگاهی کشورمان را دارای بنیانی ندانست و گفت: این حوزه ها  بومی سازی نشدند که فلسفه اقتصاد یکی از مهم ترین این رشته هاست. به سبب نقش حیاتی فلسفه اقتصاد در زندگی روزمره، فلسفه اقتصاد در کشورهای صنعتی برای عوام آشنا و پرکاربرد است؛ جایگاه ویژه فلسفه اقتصاد، نتیجه نقش تعیین کننده ای است که این تخصص در طول تاریخ در توسعه اقتصادی کشورها ایفا کرده است.  به عبارت دیگر، تأثیرگذاری خاص و فراگیر این رشته فلسفی نتیجه تاثیر صفر و یکی آن بر توسعه اقتصادی یک کشور است.

مفتونی افزود: هیچ کشوری پیش از تحول و نوسازی موفقیت آمیز در فلسفه به نوسازی کامیاب و ثمربخش در اقتصاد نائل نشده است.  برخلاف کشورهای جهان سوم، در کشورهایی که به توسعه پایدار دست یافته اند، تمامی مکاتب اقتصادی توسط فیلسوفان تأسیس می گردد. رشته اقتصاد در حقیقت حوزه استخراج لوازم تجربی و بررسی راه کارهای عملیاتی نظریات گوناگون حوزه فلسفه اقتصاد به شمار می آید.

وی در پایان سخنانش گفت: آنچه در ایران، مانند برخی کشورهای دیگر جهان سوم، انجام شده است تلاشی بی ثمر برای برپا کردن بنای اقتصاد پیش از استوار ساختن شالوده فلسفی آن است. طبعا تلاش موفق برای توسعه اقتصادی ایران هم مسبوق به ساختار بنیان های فلسفی اقتصاد است.


انتهای پیام/

کد خبر : 74811
تاريخ ثبت خبر : 3 شهریور 1397
ساعت بارگزاری خبر : 09:52
برچسب‌ها:, , , ,

دیدگاه شما

( الزامي ) (الزامي)