اقتصاد مقاومتی

به گزارش«خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی طلیعه» زهرا شمیرانی، کتاب حاضر، حاصل سلسله جلسات علمی آموزشی اقتصاد مقاومتی با تاکید بر اندیشه‌های اقتصادی رهبر معظم انقلاب (مدظله العالی) است که به همت بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق (علیه السلم) و با حضور جمعی از دانشجویان اقتصاد برگزار گردیده و توسط پژوهشگران موسسه علمی فرهنگی سدید به طور تخصصی مورد تدوین، بازبینی و تکمیل قرار گرفته و به عنوان نخستین متن آموزشی مدون پیرامون اقتصاد مقاومتی، گامی است برای تبیین علمی این نظریه در محافل دانشگاهی، تا زمینه نقد و اصلاح هر چه بیشتر این موضوع با همت اهالی اقتصاد فراهم گردد.

در این کتاب ابتدا چهار تعریف از اقتصاد مقاومتی ارایه می‌شود:
اقتصاد مقاومتی را می‌توان چهارگونه تعریف نمود و چهار الگو از آن یا ترکیبی از همه آنها را در کشور به عنوان پروژه‌هایی ملی پیگیری کرد.

اقتصاد موازی
تعریف اول از اقتصاد مقاومتی به مثابه «اقتصاد موازی» است؛ یعنی همان طور که انقلاب اسلامی با توجه به نیاز خود به نهادهایی با روحیه و عملکرد انقلابی، اقدام به تأسیس نهادهایی مانند کمیته امداد، جهاد سازندگی، سپاه پاسداران و بنیاد مسکن نمود، امروز نیز باید برای تأمین اهداف انقلاب، این پروژه را ادامه داده، تکمیل کند، چرا که انقلاب اسلامی به اقتصاد مقاومتی و به نهادسازی‌های مقاوتی در اقتصاد نیاز دارد که چه بسا ماهیتاً از عهده نهادهای رسمی اقتصادی برنمی‌آید. پس باید نهادهایی موازی برای این کار ویژه ایجاد کند؛ یعنی ما در کشورمان به «اقتصاد پریم» نیاز داریم.

اقتصاد ترمیمی
تعریف دوم از اقتصاد مقاومتی، عبارت از اقتصادی است که در پی «مقاوم سازی»،‌ «آسیب زدایی»، «خلل گیری» و «ترمیم» ساختارها و نهادهای فرسوده و ناکارآمد موجود اقتصادی است.

اقتصاد دفاعی
تعریف سوم از اقتصاد مقاومتی، متوجه «هجمه شناسی»، «آفندشناسی» و «پدافندشناسی» ما در برابر آن همجمه است.

اقتصاد الگو
چهارمین تعریف نیز این است که اساساً اقتصاد مقاومتی یک رویکرد کوتاه مدت سلبی و اقدامی صرفاً پدافندی نیست؛ برخلاف سه تعریف قبلی که اقتصاد مقاومتی را یا پدافندی یا کوتاه مدت می‌دانستند، این رویکرد چشم‌اندازی کلان به اقتصاد جمهوری اسلامی ایران دارد و یک اقدام بلندمدت را شامل می‌شود. این تعریف هم که به نظر می‌رسد دور از دیدگاه‌های رهبر معظم انقلاب نیست، رویکردی ایجابی و دوراندیشانه دارد. در این رویکرد، ما در پی «اقتصاد ایده‌آلی» هستیم که هم اسلامی باشد و هم ما را به جایگاه اقتصاد اول منطقه برساند؛ اقتصادی که برای جهان اسلام، الهام بخش و کارآمده بوده، زمینه ساز تشکیل «تمدن بزرگ اسلامی» باشد. بدین معنا که اساساً در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، یکی از مؤلفه‌های مهم الگو، می‌باید متضمن مقاومت و تحقق آن باشد. در این مقوله است که اقتصاد مقاومتی مشتمل بر اقتصاد کارآفرینی و ریسک ‌پذیری و نوآوری می‌شود.
البته همه این چهار تعریف از اقتصاد مقاومتی، به نوعی با هم رابطه «عموم و خصوص من وجه» دارند؛ منتها برخی کوتاه مدت و برخی بلندمدت هستند و البته ترکیبی از استراتژی‌های مطلوب را نیز برایمان به تصویر می‌کشند.

عادل پیغامی ویژگی‌های اقتصاد مقاومتی را اینگونه تعریف کرده است:

* اقتصاد مقاومتی،‌ مفهومی سازمان‌دهنده برای جمیع عناصر و ساختارهای اقتصاد، گفتمانی عمومی و مردمی و فرایندی متداوم، حرکتی مستمر، مدبرانه،‌ هوشمند، همه جانبه، و الگویی از اقتصاد پیشرفته، پیش رو، مستقل و مستحکم است که با باور به تعالیم حیات بخش و اقتدارآفرین اسلام، اتکا به روحیه جهادی، خلاقیت، نوآوری، ریسک پذیری، امید، تلاش خالصانه و هم بستگی مردم پشتیبان انقلاب و پویایی‌های درون زای همه ظرفیت‌های مولد دولتی و مردمی اقتصاد ملی، با خلق فرصت‌های بین المللی و حضور فعال وموثر در تعاملات جهانی، برای مردم ایران، امنیت،‌ رفاه و پیشرفت پایدار توأم با عدالت و برای جهان اسلام و جامعه بشری، الگویی اسلامی – ایرانی و مستقل از رشد و شکوفایی بشری را به ارمغان می‌آورد. ضمن اینکه رشد و شتاب خود را از دست نمی‌دهد و در برابر بحران‌ها،‌ شوک‌ها و نوسانات طبیعی اقتصاد و تلاش خصم آلود و تحریم‌های اقتصادی دشمن، آسیب‌ناپذیر، مقاوم در آینده بازدارنده است.

قاعده تحریم شکنی بنا بر تعریف عادل پیغامی بدین شرح است:
ما باید ترتیب ها و قاعده‌های بازی را یاد بگیریم و بدانیم قاعده‌های بازی بین المللی چیست؟ تحریم شکنی به این است که نظام سلطه را بدانیم، مانند وکلا که در نظام حقوقی می‌دانند چگونه راه فرار را پیدا کنند. نظام سلطه جهانی هم همین طور است و باید راه فرار آن را بشناسیم. به عنون مثال نظام بانکی را در دنیا به گونه‌ای ساخته‌اند که اگر یک دلار هم جابجا شود،‌ آن را رصد می‌کنند اما در کنار این نظام، یک مواردی هم هست به آن سیتسم بانکی فراساحل می‌گویند.

فراساحل، یعنی ساحلی که در کار نیست و درواقع هر چیزی که خارج از کار باشد. حال در بانک‌داری، آف شوریک راه‌های گریزی است که باید در بانکداریکشور از آن‌ها استفاده کنیم. چند جوان ایرانی باید هسته عملیاتی در بانکداری آف شور را تشکیل بدهند و بعضی از این مبادلات تحریمی را جابجا کنند. مقام معظم رهبری نفرمودند فقط دور بزنید، بلکه فرمودند عقب هم بزنید؛ یعنی دقیقاً فرمایششان آفندی است.

نکته: تعدیل نشدن تحریم شکنی‌ها به شعر و داستان و مطرح نشدن آن برای مردم در این سالها اشکال است.
تحریم شکنی و دور زدن تحریم‌ها یکی از بخشهای بسیار مفید این کتاب خواهد بود:
تحریم‌شکنی این است که دشمن بخواهد هزینه‌های ما را بالا ببرد و ما کاری کنیم تا با درون‌زایی و نیروهای درونی کشور یا با رفتن و بازی کردن در حیاط خلوت‌های دنیا هزینه‌های تحریم پایین بیاید. دنیا جهانی شده است و وقتی جهانی و لایه لایه شده است، دیگر مانند پنجاه سال پیش بسیط نیست. با لایه لایه شدن دنیا فضای زیاید برای بازی در اختیار ما قرار دارد.

از یازده بند اقتصاد مقاومتی تنها دو بند آن انفعالی است و نه مورد دیگر تهاجمی، آفندی و ایجابی هستند. اگر از رهبر حرف‌شنوی داریم، اگر از دنیای غرب و ادبیات و کتاب‌های غربی حرف‌شنوی داریم،‌ باید بدانیم که اقتصاد مقاومتی به معنای اقتصاد مستحکم و شاخص است؛ کتاب‌هایش هم قابل دانلود است. پس یک ادبیات عجیب و ابتکاری نیست و اگر هم چنین بود، می‌گوییم یک بحث بومی است، اما حتی برای آن‌هایی که غرب‌زده‌اند، باید تبیین شود که این ادبیات و این بحث‌هایی که ما می‌کنیم،‌ هر کدام اسم خودش را در ادبیات اقتصاد دارد و انواع بحث‌ها، تئوری‌ها و روش‌های تحریم شکنی در دنیا، کتاب دارد. نظام سلطه و دعواهایش با ما حداقل صد سال ادبیات مدرن دارد و دنیا تئوری‌های متعددی دارد و در این زمینه چند مکتب داریم. مکتب ساختارگرایی، مکتب وابستگی، مکتب نهادگرایی، مکتب لیبرال، همه از مکاتب نظام سلطه هستند که می‌توان با آن‌ها مقابله نمود.

صنایع نوزاد به عنوان یکی از راهکارهای نیل به اقتصادمقاومتی
فرض کنیم کالایی را از کشورهای خارجی آورده‌ایم. سؤال این است که آیا می‌توانیم خودمان با همین کیفیت تولید بکنیم؟ پایین آن هم نه! اگر با کیفیت کم‌تر و با هزینه دو برابر یا سه برابر بالاتر تولید امکان‌پذیر باشد، بحث مطرح می‌شود که اگر دو تا چند سال تحمل کنیم تا کیفیت پایین رفع و هزینه بالا را پایین بیاورد، اگر ممکن باشد «صنایع نوزاد» است و مقام معظم رهبری انجام این کار را می‌خواهد. اشکال ندارد با کیفیت کم‌تر، کالای ایرانی مصرف‌کن و با هزینه بالاتر هم بخر، ولی کالای ارزان خارجی را نخر. در اقتصاد مثل هر کاری در دنیا باید برای کالایمان سرمایه‌گذاری کنیم؛ همه دنیا هم این کار را کرده است، به این کار «صنایع نوزاد» گفته می‌شود.

یکی دیگر از روش‌های وصول به اهداف اقتصاد مقاومتی، خصوصی‌سازی است:
روش‌هایی که دولت می‌تواند فعالیت‌های اقتصادی خود را به بخش خصوصی واگذار کند، عبارتند از:
۱- عرضه سهام به عموم مردم؛ دولت،‌تمام یا قسمت قابل ملاحظه‌ای از سهام خود را در واحدهای دولتی که تمام یا قسمتی از سهام آن‌ها به دولت تعلق دارد به عموم بدهد.
۲- عرضه سهام به گروه‌های خاص؛ دولت، تمام یا قسمتی از سهام متعلق به خود را به شخص یا گروه از پیش معین‌شده‌ای در بخش خصوصی در قالب مزایده یا مذاکره مستقیم، به فروش می‌رساند.
۳- فروش دارایی‌های واحد دولتی؛ دولت دارایی‌های شرکت را به طور مستقیم به صورت مزایده رقابتی و یا از طریق مذاکره مستقیم، بدون عرضه سهام،‌ به فرد یا گروه خاصی واگذار می‌کند.
۴- تفکیک واحد مشمول واگذاری به واحدهای کوچک‌تر؛ دولت شرکت را به چند قسمت تفکیک می‌کند و قطعات جدا شده با هویتی مستقل، در معرض فروش قرار می‌گیرند.
۵- جلب مشارکت بخش خصوصی در سرمایه‌گذاری جدید مورد نیاز واحد دولتی.
یارانه و مالیات از ابزارهای مهم دولت هستند و روی قیمت‌ها اثر می‌گذارند و علامت (سیگنال) قیمتی در الگوی مصرفی تغییر ایجاد می‌کند؛ روند اشتباه یارانه‌ها در اقتصاد کشور، موجب طرح هدف‌مندسازی یارانه‌ها شد. به کمک این طرح، می‌توان بعضی از مشکلات مزمن و ساختاری اقتصاد ایران را اصلاح نمود. اجرای صحیح قانون هدفمندی یارانه‌ها به کمک سیستم اطلاعاتی جامع خانوار کشور امکان‌پذیر است و می‌تواند به اجرای اقتصاد مستضعفین و پابرهنگان مورد نظر امام خمینی (ره) منتهی گردد و به محرومین واقعی جامعه رسیدگی
شود.

کتاب اقتصاد مقاومتی؛ تبیین نظریه مقام معظم رهبری اثر عادل پیغامی در زمستان ۹۳ توسط مرکز نشر بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق در ۵۴۸ صفحه به عنوان اولین اثر مدون اقتصاد مقاومتی روانه بازار نشر گشته است.