آیت الله مهدوی کنی، از نظریه پردازی پیچیده و گنگ ابا داشت

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه، آیت‌الله مهدوی کنی بارها در این خصوص سخن گفته‌اند که در اوایل انقلاب با برخی از علما مانند مرحوم شهید مطهری و دیگران صحبت می‌کردم که ما باید طلبه‌هایی تربیت کنیم که زبان علوم جدید و زبان دنیای جدید را بفهمند. می‌فرمودند حتی در زندان هم این بحث مطرح بود و انگاره نخستین تأسیس دانشگاه امام صادق (ع) در زندان شکل گرفت. مرادم بحث طلبه‌ای است که زبان دنیای جدید را دریابد.

مسلماً آیت‌الله مهدوی کنی بحث تربیت طلبه را مطرح کردند، به این معنا که حرکت مثبت او امتداد طبیعی کاری است که در حوزه‌های علمیه صورت می‌گرفت. همان سنت تربیت طلبه را متناسب با اقتضائات دنیای جدید انجام بدهند. ایده اصلی آیت‌الله مهدوی کنی بازخوانی اندیشه دینی از طریق تربیت طلابی بود که افزون بر اینکه زبان دین را متناسب با نیازهای جامعه می‌فهمند. هم‌زمان و هم پای آن زبان علوم جدید را هم درک کنند.

اگر به سرفصل‌های دروس دانشگاه امام صادق (ع) دقت کنیم متوجه می‌شویم که در این قوانین آمده است، تربیت دانش‌آموختگانی که افزون بر برخورداری از باورهای دینی، توان فهم نظریات جدید را نیز داشته باشند. البته می‌توانیم این سرفصل دروس در دانشگاه امام صادق (ع) را محوری‌ترین نکته در اندیشه آیت‌الله مهدوی کنی درزمینهٔ تحول در علوم انسانی اسلامی در نظر بگیریم. این یعنی تحول با سمت‌وسوی اسلامی سازی از خاستگاه میراث کهن حوزه‌های علمیه.

انگاره ذهنی و نظریه آیت‌الله مهدوی کنی، در باب تحول در علوم انسانی اسلامی اندیشه بدیع، اصیل و به‌راستی منحصر به خودشان است؛ یعنی اندیشه او، اندیشه اقتباسی نیست.

مؤیدات بدیع بودن نظریات آیت‌الله مهدوی کنی را در قالب چند نکته می‌توان بیان کرد: نکته اول این است که مبنایی که او برای این کار داشت کاملاً معطوف به نیاز جامعه بود. در بین نظریات متعددی درباره حول در علوم انسانی و نیز اسلامی سازی علوم مطرح است، برخی از این نظریات آن‌چنان انتزاعی هستند که این سؤال به ذهن انسان متبادر می‌شود که اگر نظریه‌ای با این مشخصات پذیرفته بشود در عمل چه‌کار باید کرد؟ یا در عمل به چه‌کار می‌آید؟ او در پایان درس اخلاق خود به‌ویژه در سال‌های نخستین تأسیس دانشگاه به پرسش‌های مکتوب دانشجویان پاسخ می‌دادند.

روزی آیت‌الله مهدوی کنی در پاسخ به یکی از دانشجویان که درباره اهداف دانشگاه بوده، گفته است: اگر کسی می‌خواهد مجتهد شود، به قم برود. ما در اینجا (دانشگاه امام صادق (ع)) به دنبال پرورش مجتهد نیستیم، آنچه ما در اینجا تربیت نیروی انسانی متخصص و متعد برای نظام است.

نکته دوم این است که آیت‌الله مهدوی کنی، از نظریه‌پردازی پیچیده و تا حدی گنگ و نامفهوم ابا داشت و به‌صراحت بیان می‌کرد ازنظر وی پیچیدگی‌های بیش‌از حد ضرور در نظریه آنرا از کارآمدی می‌اندازد، لذا در کنار رویکرد اجرایی معطوف به نیاز جامعه، احتراز از پیچیدگی‌های بی‌فایده و یا کم‌فایده نظری وجه مشخصه تفکر او بود.

نکته سوم دیدگاه آیت‌الله مهدوی کنی در باب تحول در علوم انسانی اسلامی و اسلامی سازی علوم انسانی را باید درنگ در مراحل تشخیص درست مسئله دانست. تحول در علوم بسیار کند است و به یک‌باره صورت نمی‌گیرد. همه می‌دانند تا مجموعه مسائل یک علم به‌اصطلاح منقح و مبانی آن مدون نشود، علم جدیدی تولید نمی‌شود. در باب اسلامی سازی علوم انسانی هم در برابر کسانی که در مقدمات بعیده اسیر مانده‌اند، گاها کسانی هستند که در این مورد شتاب‌زده عمل کردند. باید فرصت خوبی بر روی تنقیح مسائل و تدوین مبانی گذاشت تا بستر لازم برای تولید یک علم ایجاد گردد و این مطلقاً در کوتاه‌مدت محقق نمی‌شود. چراکه فرآیند طولانی است.

ویژگی چهارم اندیشه آیت‌الله مهدوی کنی، تأکید بر امر نهادسازی است. مراد از نهادسازی ایجاد یک فضا و ساختار برای نقد و بررسی دیدگاه و رویکرد معرفتی است یک دیدگاه برای این‌که به‌خوبی فهم و تبیین و نقد و ارزیابی شود. طبیعی است که مناسب‌ترین سازمان و ساختار برای این موضوع فضای علمی و دانشگاهی است که در فرآیند فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی اندیشه مذکور تبیین و نقد و بررسی می‌شود.

ویژگی پنجم و آخرین نکته در خصوص دیدگاه‌های آیت‌الله مهدوی کنی، در حوزه علوم و معارف دینی اهتمام خاصی نسبت به فقه داشتند. در واقع وقتی می‌فرمودند طلبه باید هم‌زبان دین را بفهمد و هم‌زبان علوم جدید را در بخش مربوط به دین بیشتر ولی فقه تکیه می‌کردند. این بحث مطرح بوده و هست که آیا علوم دینی منحصر به فقه است؟

این پنج ویژگی که در اینجا ذکر شد، نشان می‌دهد که رویکرد و طرز فکر آیت‌الله مهدوی کنی درباره تحول در علوم انسانی و اسلامی سازی علوم انسانی رویکردی بدیع و ویژه او و غیر اقتباسی است.

بخش قبلی این سلسله یادداشتها را اینجا بخوانید!

انتهای پیام/